Μια ιστορική δίκη-μαμούθ εναντίον των ναζιστικών θηριωδιών, που έθεσε τα θεμέλια του Διεθούς Ποινικού Δικαίου. Στο εδώλιο των κατηγορουμένων κορυφαία στελέχη του Χίτλερ. Όχι όμως ο ίδιος. Είχε αυτοκτονήσει.

Η κύρια δίκη των εγκληματιών ναζί άρχισε στις 20 Νοεμβρίου 1945 και ολοκληρώθηκε 11 μήνες αργότερα στην πόλη που δέκα χρόνια πριν ο Γκαίμπελς μιλούσε για την καθαρότητα της άριας φυλής. Ήταν ανοιχτή και οι 403 συνεδριάσεις που έγιναν στενογραφούνταν. Τα στενογραφημένα πρακτικά έχουν συγκεντρωθεί σε 40 τόμους. Ο διεθνής Τύπος με 250 δημοσιογράφους κάλυψε το μεγάλο αυτό γεγονός. Τα ντοκουμέντα αυτά δεν έμειναν, όπως νόμιζαν, καταχωνιασμένα στα χρηματοκιβώτια αλλά βγήκαν στο φως και φανέρωσαν τρομαχτικά εγκλήματα. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον είχαν τα επίσημα ντοκουμέντα, που παρουσιάστηκαν κατά τη διάρκεια της δίκης και τα οποία έφθασαν τα 4.000 και ήταν καταπέλτης για τους κατηγορουμένους.

Ιστορική αγόρευση του Ρόμπερτ Τζάκσον, επικεφαλής εισαγγελέα και εκπρόσωπου των ΗΠΑ, την πρώτη ημέρα της Δίκη της Νυρεμβέργης, πριν ακριβώς από 75 χρόνια. «Το ότι οι 4 νικήτριες δυνάμεις, ταλαιπωρημένες από όσα άδικα έγιναν, δεν εκδικούνται, αλλά παραδίδουν τους συλληφθέντες εχθρούς τους στην κρίση της δικαιοσύνης, είναι μια από τις πιο σημαντικές παραχωρήσεις που έκανε ποτέ η εξουσία στη λογική».

«Οι αποδείξεις μας θα είναι φρικιαστικές και θα πείτε ότι σας στέρησα τον ύπνο. Ομως αυτές ακριβώς οι ενέργειες έκαναν όλο τον κόσμο να ανατριχιάσει… Η Γερμανία έγινε μια τεράστια φυλακή. Οι κραυγές των θυμάτων της, ακούγονταν σ’ όλο τον κόσμο και έκαναν όλη την πολιτισμένη ανθρωπότητα να ανατριχιάζει. Είμαι ένας από αυτούς, που κατά τη διάρκεια αυτού του πολέμου άκουγαν με δυσπιστία και σκεπτικισμό όσα λέγονταν για τις πιο φρικτές θηριωδίες. Οι αποδείξεις που παρουσιάστηκαν είναι τόσο καταπληκτικές που τίποτε από όσα είπα δε διαψεύδονται…».

Ήταν μια κρύα και συννεφιασμένη ημέρα του 1945 στη μισοερειπωμένη Γερμανία. Στην αίθουσα 600 του δικαστικού μεγάρου της πόλης, γενέτειρας του Εθνικοσοσιαλισμού, στα ξύλινα έδρανα κάθονται κορυφαία στελέχη του ναζιστικού καθεστώτος. Μεταξύ αυτών ο Χέρμαν Γκέρινγκ, στρατάρχης του Ράιχ, ο Ρούντολφ Ες, που διετέλεσε μεταξύ άλλων και διοικητής του Άουσβιτς και ο υπουργός Εξωτερικών του Τρίτου Ράιχ Γιόαχιμ φον Ρίμπεντροπ.

«Ήταν ένα σοκ, δεν ξέραμε τις πραγματικές διαστάσεις»

Όμως αυτοί που ευθύνονταν πάνω από όλους για τα χειρότερα εγκλήματα της ναζιστικής Γερμανίας, δεν κάθονται στο εδώλιο των κατηγορουμένων. Ο Χίτλερ, ο αρχηγός των SS Χάινριχ Χίμλερ και ο υπουργός ναζιστικής προπαγάνδας Γιόζεφ Γκέμπελς αυτοκτόνησαν με τη λήξη του πολέμου. Στην έναρξη της δίκης κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί τις διαστάσεις των εγκλημάτων τους. Όσο όμως προχωρούσε η διαδικασία και προβάλλονταν φιλμ και άλλο αποδεικτικό υλικό από στρατόπεδα συγκέντρωσης, όπως το Άουσβιτς και το Μπέργκεν Μπέλζεν με σωρούς από πτώματα, η ατμόσφαιρα γινόταν όλο και πιο βαριά.

Η Ρενάτε Ρεν ήταν παρούσα στη δίκη ως γραμματέας του δικηγόρου πατέρα της.«Για όλους τους συμμετέχοντες, κι όλους τους δικηγόρους ήταν ένα σοκ, ένα πραγματικό σοκ, γιατί κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί τις διαστάσεις των πράξεών τους» θυμάται. «Γνωρίζαμε για τους εκτοπισμούς ανθρώπων, για τους εμπρησμούς συναγωγών, για τις καταστροφές σε εβραϊκά μαγαζιά αλλά τις διαστάσεις των φρικαλεοτήτων στα στρατόπεδα συγκέντρωσης δεν τις ξέραμε, ήταν ένα σοκ. Δεν μπορούσαμε να φανταστούμε ότι τέτοιες φρικαλέες αγριότητες θα μπορούσε να διαπράξει στην κεντρική Ευρώπη ένας λαός πολιτισμού».

Θεμέλιος λίθος του Διεθνούς Ποινικού Δικαίου

Και όμως. Κανείς εκ των παρόντων κατηγορουμένων δεν παραδεχόταν την ενοχή του, κανείς δεν έδειξε μεταμέλεια. Ο Χέρμαν Γκέρινγκ, το νούμερο 2 του Χίτλερ, αρνήθηκε κάθε συμμέτοχή του, κάθε ευθύνη. «Δεν διέταξα ή ανέχθηκα σε καμιά χρονική στιγμή τη δολοφονία ανθρώπων, ούτε άλλες φρικαλεότητες, όπου είχα την εξουσία και τη γνώση για να τις εμποδίσω».

Η δίκη της Νυρεμβέργης και όλες όσες ακολούθησαν, θεωρούνται ως θεμέλιος λίθος του Διεθνούς Ποινικού Δικαίου. Όπως σημειώνει ο Κρίστοφ Σάφερινγκ, καθηγητής του Διεθνούς Ποινικού Δικαίου και Δημοσίου Δικαίου στο Πανεπιστήμιο Ερλάνγκεν-Νυρεμβέργη, ο όρος εγκλήματα πολέμου υπήρχαν στις Συμβάσεις της Γενεύης του 1864. Αλλά εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας ή εγκλήματα κατά της ειρήνης, όπως ονομάζονταν τότε, δεν υπήρχαν. Η υπόσταση των συγκεκριμένων αδικημάτων γεννήθηκε στη Νυρεμβέργη.

Την 1η Οκτωβρίου του 1946 ολοκληρώνεται η δίκη με τις απαγγελίες των ποινών: 12 κατηγορούμενοι στην εσχάτη των ποινών, εκ των οποίων οι 10 εκτελέστηκαν, 3 κατηγορούμενοι σε ισόβια, 4 σε ποινής φυλάκισης από 10 έως 20 χρόνια, ενώ 3 αθωώθηκαν. Ακολούθησαν κι άλλες δίκες στη Γερμανία και σε άλλες χώρες. Όπως του Άντολφ Άιχμαν, που εντοπίστηκε στην Αργεντινή. Ήταν από τους εγκέφαλους και τον εκτοπισμό εκατομμυρίων Εβραίων. Καταδικάστηκε και εκτελέστηκε το 1962. Μέχρι σήμερα, 75 χρόνια μετά η γερμανική δικαιοσύνη έχει ανοιχτούς ανακριτικούς φακέλους για 13 περιπτώσεις ναζιστικών εγκλημάτων.

Η δίκη της Νυρεμβέργης έπρεπε έχει μεγάλη κοινωνική σημασία. Μπήκε στην Ιστορία σαν αντιφασιστική δίκη. Μπροστά σε όλο τον κόσμο αποκαλύφθηκε η μεσάνθρωπη ουσία του ναζισμού των βασικών ιδεολογικών και πολιτικών του θέσεων. Αποκαλύφτηκε ανάγλυφα ο θανάσιμος κίνδυνος που απέρρεε από τα βασικά φασιστικά δόγματα ιδιαίτερα του ναζισμού.