Της Βιβής Κεφαλά*

Ο τρόπος που χρησιμοποίησε η Χαμάς για να εξαπολύσει την επιχείρηση «Καταιγίδα του Αλ Ακσα» μπορεί να χαρακτηριστεί ως τρομοκρατική πράξη, καταδικαστέα χωρίς αμφιβολία, αφού στρεφόταν κατά αμάχων και συνελήφθησαν πολίτες ως όμηροι.
Ωστόσο, το γεγονός αυτό δεν θα πρέπει να διαγράφει ούτε το ευρύτερο πλαίσιο μέσα στο οποίο έγινε η επίθεση ούτε τους στόχους της Χαμάς. Το ευρύτερο πλαίσιο αφορά την παράνομη κατοχή των παλαιστινιακών εδαφών που συνεχίζεται από το 1967 μέχρι σήμερα, καθώς και την αυξανόμενη καταστολή και βία που ασκεί το Ισραήλ εναντίον των Παλαιστινίων, που κορυφώνονται με τη νέα υπερσυντηρητική κυβέρνηση Νετανιάχου. Το γεγονός αυτό επαναφέρει στο προσκήνιο το δικαίωμα των Παλαιστινίων στην ένοπλη αντίσταση εναντίον των κατοχικών δυνάμεων, κάτι που το Ισραήλ απορρίπτει, θεωρώντας ότι κινδυνεύει από την παλαιστινιακή τρομοκρατία και επομένως, απλώς, ασκεί το αναφαίρετο δικαίωμά του στη νόμιμη άμυνα.
Πρόκειται για το απόλυτο αδιέξοδο, το οποίο η Χαμάς θέλησε να σπάσει με μια απελπισμένη προσπάθεια δραματοποίησης του Παλαιστινιακού, το οποίο εδώ και χρόνια έχουν θέσει στο περιθώριο τόσο η διεθνής κοινότητα όσο και οι αραβικές κυβερνήσεις. Επίσης, η Σαουδική Αραβία, ηγέτιδα δύναμη του σουνιτικού κόσμου, ήταν έτοιμη να συνάψει συνθήκη ειρήνης με το Ισραήλ, πράγμα που σήμαινε ότι οι Παλαιστίνιοι θα έχαναν και το τελευταίο σημείο στήριξής τους, έστω και εάν αυτό εκφραζόταν μόνο σε ρητορικό επίπεδο.
Η ανάγκη δραματοποίησης της κατάστασης για τη Χαμάς γίνεται ακόμα εντονότερη, δεδομένου ότι ο λεγόμενος Πόλεμος των Δέκα Ημερών, το 2021 στη Γάζα, με αφορμή τις εξώσεις Παλαιστινίων από τα σπίτια τους στην Ανατολική Ιερουσαλήμ, που άφησε πολλούς άμαχους Παλαιστίνιους νεκρούς, πέρασε εντελώς απαρατήρητος. Τέλος, στους στόχους της Χαμάς συμπεριλαμβανόταν η σύλληψη ομήρων που θα τους χρησιμοποιούσε ως μοχλό για την απελευθέρωση εκατοντάδων Παλαιστίνιων κρατουμένων, πολλοί από τους οποίους βρίσκονται μήνες στις ισραηλινές φυλακές χωρίς να τους έχουν καν απαγγελθεί κατηγορίες.
Προφανώς το Ισραήλ υπέστη τεράστιο σοκ από την επίθεση της Χαμάς όχι μόνο διότι δεν την προέβλεψε αλλά και γιατί για πρώτη φορά ο πόλεμος μεταφέρθηκε στο έδαφός του και είχε τόσους πολλούς νεκρούς. Οπως ήταν αναμενόμενο, το Ισραήλ αντέδρασε με ιδιαίτερη ένταση εναντίον της Γάζας, όχι μόνο στρατιωτικά αλλά και αποκλείοντάς την εντελώς, στερώντας σε πάνω από δύο εκατομμύρια κατοίκους της κάθε εφόδιο, ακόμα και το νερό. Ο αποκλεισμός αυτός δημιουργεί μια ανθρωπιστική καταστροφή, σε σημείο που ο πρόεδρος Μπάιντεν ζήτησε από το Ισραήλ να σεβαστεί το Δίκαιο του Πολέμου, ενώ το Πεκίνο, που έχει αρχίσει να αποκτά επιρροή στον αραβικό κόσμο μέσω της οικονομικής του διπλωματίας, δήλωσε ότι η αντίδραση του Ισραήλ υπερβαίνει τα όρια της νόμιμης άμυνας.
Για πρώτη φορά στην Ιστορία του το Ισραήλ, παρά τη συντριπτική του υπεροπλία και την αμέριστη υποστήριξη της Δύσης, είναι τόσο τρωτό, καθώς ήδη έχουν αρχίσει οι διαδηλώσεις διαμαρτυρίας στη Δυτική Οχθη, ενώ η Χεζμπολάχ δηλώνει έτοιμη να αναμειχθεί στον πόλεμο. Σε ιδιαίτερα δύσκολη θέση όμως βρίσκονται και τα αραβικά κράτη, κυρίως η Αίγυπτος και η Ιορδανία, που φοβούνται νέα προσφυγικά κύματα Παλαιστινίων στα εδάφη τους. Ενας άλλος κίνδυνος είναι η ενίσχυση των Αδελφών Μουσουλμάνων αλλά και η ριζοσπαστικοποίηση των αραβικών κοινωνιών, πράγμα που θέτει σε κίνδυνο τη σταθερότητα των αραβικών καθεστώτων. Ακόμα, είναι ορατό το ενδεχόμενο αύξησης των τρομοκρατικών πληγμάτων είτε από «μοναχικούς λύκους» είτε από οργανωμένους και διάσπαρτους πυρήνες της Αλ Κάιντα και του «Ισλαμικού Χαλιφάτου».
Οσο για τις ΗΠΑ, που θεωρούσαν ότι η εξομάλυνση των σχέσεων Σαουδικής Αραβίας-Ισραήλ, στενών συμμάχων της Ουάσινγκτον, θα τους εξασφάλιζε τον έλεγχο της περιοχής χωρίς οι ίδιες να επενδύουν σε χρήμα, χρόνο και εμπλοκή στα περιφερειακά προβλήματα, βρίσκονται σε πολύ δύσκολη θέση, αφενός διότι θα ήθελαν να αποφευχθεί μια γενικότερη ανάφλεξη στην περιοχή και αφετέρου, διότι οι ήδη ασταθείς σχέσεις Ουάσινγκτον-Αγκυρας περνούν νέα δοκιμασία εξαιτίας της επανόδου της Τουρκίας στις νεο-οθωμανικές επιδιώξεις της.
Αυτή τη στιγμή, στη Γάζα, που λειτουργεί ως η μεγαλύτερη ανοικτή φυλακή του κόσμου, συντελείται μια τεράστια ανθρωπιστική καταστροφή -για την οποία το Ισραήλ κατηγορεί τη Χαμάς- που συνεχίζεται παρά την έντονη διπλωματική κινητικότητα, ενώ το αδιέξοδο παραμένει: για τους Παλαιστίνιους πρόκειται για τη διεκδίκηση των νόμιμων δικαιωμάτων τους, για το Ισραήλ πρόκειται για νόμιμη άμυνα στην παλαιστινιακή τρομοκρατία.
Για να νικηθεί, όμως, η τρομοκρατία, θα πρέπει να εκλείψουν οι αιτίες που τη δημιούργησαν και την ενίσχυσαν, δηλαδή η παράνομη κατοχή παλαιστινιακών εδαφών. Μια βιώσιμη λύση σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο και τις αποφάσεις του Σ.Α. του ΟΗΕ είναι ο μόνος τρόπος για να σταματήσουν η βία και η αιματοχυσία.

*Η Βιβή Κεφαλά είναι καθηγήτρια Διεθνών Σχέσεων στην ευρύτερη Μέση Ανατολή και Βόρεια Αφρική, διευθύντρια Κέντρου Ανάλυσης Μεσανατολικής Πολιτικής (ΚΕΑΜΕΠ)