Η “Μαύρη Λίστα” του Χόλυγουντ – Η λαίλαπα του μακαρθισμού

Η “Μαύρη Λίστα” του Χόλυγουντ – Η λαίλαπα του μακαρθισμού

Η Μαύρη Λίστα του Χόλυγουντ ήταν ένας άτυπος κατάλογος που κυκλοφορούσε στις κινηματογραφικές εταιρείες του Χόλυγουντ κατά τα πρώτα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου, προγράφοντας καλλιτέχνες που θεωρούνταν μέλη ή επιρροές του Κομμουνιστικού Κόμματος. Όσοι συμπεριλαμβάνονταν στον κατάλογο αποκλείονταν από κάθε εργασία στον κινηματογράφο και αρκετά θέατρα των ΗΠΑ, οδηγούμενοι στην επαγγελματική και προσωπική εξόντωση.

Η συγκεκριμένη πρακτική εντασσόταν στο γενικότερο κλίμα μακαρθισμού των ημερών και ενθαρρυνόταν (εμμέσως πλην σαφώς) από την Επιτροπή Αντιαμερικανικών Δραστηριοτήτων, ένα όργανο του Κογκρέσου που είχε αναλάβει να περιορίσει την υποτιθέμενη διείσδυση κομμουνιστών στο δημόσιο βίο.

Χαρακτηριστικά ο πρόεδρος της «Επιτροπής Αντιαμερικανικών Ενεργειών», Τζο Πάρνελ, ισχυριζόταν: «Οι διανοούμενοι και καλλιτέχνες του Χόλιγουντ είναι το μαλακό υπογάστριο της Αμερικής. Αν οι κομμουνιστές αλώσουν την κινηματογραφική βιομηχανία θα περάσουν την κομμουνιστική ιδεολογία τους στο έθνος».

Ο χαφιεδισμός με τα μανίκια σηκωμένα…

Η περίοδος του «Μακαρθισμού» ήταν χρόνια παράνοιας. Πήρε το όνομα της από τον αμερικανό γερουσιαστή Τζόσεφ Μακάρθι που ηγήθηκε της προσπάθειας, μέχρι και τον θάνατό του στις 2 Μαΐου του 1957. Ήταν ένα «κυνήγι μαγισσών» όπου «ξεσκαρτάρισαν» το Χόλιγουντ από όλους τους πιθανούς κομμουνιστές. Η ρουφιανιά έγινε πατριωτική πράξη. Συνεργάτες κατέδιδαν ο ένας τον άλλο, σύζυγοι τις γυναίκες τους και πολλά μεγάλα ονόματα της εποχής αποστασιοποιήθηκαν από στενούς φίλους για να μην στιγματιστούν ως εχθροί της αμερικανικής κυβέρνησης.

«Αν ήθελες να ξεφύγεις από τη μαύρη λίστα έπρεπε να γίνεις καταδότης. Αυτό που ήθελαν ήταν ονόματα και αυτό το έλεγαν “πληροφορίες”. Είχαν ήδη όλες τις πληροφορίες. Είχαν και τα ονόματα. Αυτό που ήθελαν ήταν, με το δικό σου όνομα, να δείξουν τη δική τους δύναμη και τη δική σου υποταγή. Χρειάζονταν να δείξουν ότι κι εσύ ήσουν με το μέρος τους» (λόγια του Ουόλτερ Μπέρνστιν, βραβευμένου σεναριογράφου και συγγραφέα, που και ο ίδιος βρέθηκε στη «μαύρη λίστα»).

«Το να είσαι στη μαύρη λίστα δεν ήταν καθόλου ηρωικό. Ήταν φόβος και οργή και πόνος», λέει, προλογικά, ο Ουόλτερ Μπερνστίν στο βιβλίο-μαρτυρία «ΜΝΗΜΕΣ ΑΠΟ ΤΗ ΜΑΥΡΗ ΛΙΣΤΑ (η λαίλαπα του μακαρθισμού)». 

Η έναρξη της «μαύρης λίστας του Χόλιγουντ

Ήταν 25 Νοεμβρίου 1947 όταν ο πρόεδρος της Ένωσης παραγωγών κινηματογραφικών ταινιών (AMPP), Eric Johnston, μετά από συνάντηση στελεχών της κινηματογραφικής βιομηχανίας, εξέδωσε ένα δελτίο τύπου που ανέφερε ότι δέκα σεναριογράφοι και σκηνοθέτες θα απολύονταν ή θα παύονταν χωρίς αμοιβή και δεν θα ξαναπροσλαμβάνονταν, εκτός εάν ορκίζονταν ότι δεν είναι κομμουνιστές. Αυτή ήταν επισήμως η έναρξη της «μαύρης λίστας του Χόλιγουντ».

Οι Δέκα του Hollywood και μέλη των οικογενειών τους σε συγκέντρωση διαμαρτυρίας.

Οι «δέκα του Χόλιγουντ» που αψήφησαν την επιτροπή ήταν: ο Αλβάχ Μπέσσι , ο Χέρμπερτ Μπίμπερμαν , ο Λέστερ Κόουλ , ο Έντουαρντ Ντμίτρικ , ο Ρινγκ Λάρντνερ , ο Τζον Χάουαρντ Λόουσον , ο Άλμπερτ Μάλτς , ο Σάμιουελ Ορνίτζ , ο Ρόμπερτ Άντριαν Σκοτ και ο Ντάλτον Τρούμπο. 

Το 1949 η ηγεσία του ΚΚ ΗΠΑ καταδικάστηκε με το νόμο Σμιθ. Το 1950 το Κογκρέσο Βιομηχανικών Οργανώσεων διαγράφει τα αριστερά συνδικάτα και ψηφίζει το νόμο Μακάραν, ο οποίος επέτρεπε στον πρόεδρο των ΗΠΑ να διατάσσει συλλήψεις και φυλακίσεις «επικίνδυνων Αμερικανών». Η κλιμακούμενη, το 1950, εκστρατεία του Μακάρθι έφτιαξε ακόμη – ανάμεσα στις πάμπολλες άλλες για όλα τα επαγγέλματα – μαύρη λίστα, που περιλάμβανε «250 κομμουνιστές-υπαλλήλους του Στέιτ Ντιπάρτμεντ».

Οι πράκτορες της Ομοσπονδιακής Αστυνομίας των ΗΠΑ είχαν παρακολουθήσει στη δεκαετία του 1950 το κωμικό δίδυμο Αμποτ και Κοστέλο επειδή «σύμφωνα με έναν πληροφοριοδότη, ο Μπαντ Αμποτ ήταν συλλέκτης πορνογραφίας και έχει 1.500 μπομπίνες χυδαίων κινηματογραφικών ταινιών», όπως έγραφε ένας πράκτορας σε φάκελο του FBI.Ο Ερνεστ Χέμινγουεϊ παρακολουθούνταν εξαιτίας των επαφών του με τους Δημοκρατικούς του ισπανικού εμφυλίου και την Κούβα. Άλλοι, όπως ο συγγραφέας Νόρμαν Μέιλερ ή ο ηθοποιός Τσάρλι Τσάπλιν, ήταν ύποπτοι ως συμπαθούντες τους κομμουνιστές και άλλοι, όπως ο Τζον Λένον, παρακολουθούνταν λόγω της ανάμειξής τους στο ειρηνιστικό κίνημα.

Στον φάκελο για την Μέριλιν Μονρόε επισημαίνεται ότι συνδεόταν με τους Κένεντι και ήταν παντρεμένη με τον Αρθουρ Μίλερ, ύποπτο για κομμουνιστικές συμπάθειες.

Το 1956 ήρθε η σειρά του σεναριογράφου και συζύγου της Μέριλιν Μονρό, Άρθουρ Μίλερ, να σταθεί μπροστά στην επιτροπή. Μαζί του, καθ’ όλη τη διάρκεια της εξέτασης, ήταν και η Μέριλιν Μονρό, η οποία συνοδεύοντας έναν φιλο-κομμουνιστή, ρίσκαρε να καταστρέψει τη δική της καριέρα. Η ηθοποιός κατέθεσε υπέρ του συζύγου της και εκμεταλλεύτηκε τη διασημότητα και τη δημοτικότητά της για να μεταπείσει τα μέλη της επιτροπής. Δεν κατάφερε να γλιτώσει το σύζυγό της, αλλά σίγουρα η υποστήριξή της σήμαινε πολλά για εκείνον. Ο Μίλερ αρνήθηκε να δώσει ονόματα, κρίθηκε ένοχος και μπήκε στη μαύρη λίστα.

Ο Τζίμι Χέντριξ απέκτησε κι αυτός έναν σχετικά σύντομο φάκελο 34 σελίδων μετά τη σύλληψή του, το 1969, από την Αστυνομία του Τορόντο για ναρκωτικά. «Αν βρεθεί αθώος της κατηγορίας, η καναδική υπηρεσία μετανάστευσης θα ήθελε να τον απελάσει έτσι κι αλλιώς στις ΗΠΑ, αν μπορεί να φανεί ότι έχει προηγούμενες ποινικές καταδίκες», έγραψε ένας πράκτορας/

Χαρακτηριστική περίπτωση ήταν ο Χάμφρι Μπόγκαρτ και η Λόρεν Μπακόλ. Ένα από τα δημοφιλέστερα ζευγάρια της εποχής και γνωστοί για τη φιλελεύθερη, αριστερή στάση τους. Τον 1947 όταν ξεκίνησαν οι εγγραφές των φιλο-κομμουνιστών στη «Μαύρη Λίστα» του Χόλυγουντ, οι δυο τους μαζί με πολλά άλλα μεγάλα ονόματα του κινηματογράφου, οργάνωσαν διαμαρτυρίες εναντίον της δράσης του Μακάρθι. Ο Φρανκ Σινάτρα δήλωσε: «Αν υποστηρίζεις τη δίκαιη μεταχείριση του κατηγορούμενου, γίνεσαι αυτομάτως κομμουνιστής;» Η στάση τους άρχισε να αλλάζει όταν είδαν ότι δεν πέτυχαν τα αποτελέσματα που περίμεναν.

Ο Έλληνας καταδότης 

O Ελία Καζάν κατέδωσε τον Ζυλ Ντασέν, ώστε να μη μπει στη λίστα ο ίδιος. Όταν, δεκαετίες αργότερα, θα παραλάμβανε τιμητικό Όσκαρ για την προσφορά του στον κινηματογράφο, πολλοί συνάδελφοί του αντέδρασαν.

Το Χόλιγουντ σοκαρίστηκε όταν ο Έλληνας σκηνοθέτης, Ηλίας Καζάν, κατέδωσε με μεγάλη ευκολία πολλούς απ’ τους συνεργάτες του, το 1952. Ο Καζάν είχε υπάρξει μέλος του αμερικάνικου κομμουνιστικού κόμματος για ενάμισι χρόνο, το 1934. Ρωτήθηκε για τους συντρόφους του την περίοδο εκείνη και αρχικά δεν απάντησε, αλλά αργότερα έδωσε οχτώ ονόματα στενών φίλων και συνεργατών του. Αν και τα άτομα ήταν ήδη στη «Μαύρη Λίστα», ο Καζάν στιγματίστηκε ως καταδότης και έχασε μακροχρόνιες φιλίες.

Το 1954 κυκλοφόρησε η ταινία του, με τίτλο «Το Λιμάνι της Αγωνίας». Πολλοί θεώρησαν ότι ήταν μια προσπάθεια του Καζάν να δικαιολογήσει την προδοσία του. Οι βασικότεροι συντελεστές, όπως ο σεναριογράφος Μπαντ Σούλμπεργκ και ο πρωταγωνιστής, Λι Τζέι Κομπ, ήταν επίσης γνωστοί καταδότες. Η ταινία κέρδισε οχτώ Όσκαρ, συμπεριλαμβανομένου της καλύτερης ταινίας, της σκηνοθεσίας για τον Καζάν και σεναρίου για τον Σούλμπεργκ. Στα απομνημονεύματά του, ο Καζάν έγραψε αναφερόμενος στον εαυτό του, ότι εξαιτίας της κατάθεσής του, «το μεγάλο όνομα έγινε αουτσάιντερ».

Ο Μακαρθισμός διέλυσε οικογένειες

Η περίπτωση του Ρίτσαρντ Κόλινς θα μπορούσε να είναι αρχαία ελληνική τραγωδία. Ο Κόλινς ήταν πετυχημένος σεναριογράφος του Χόλυγουντ και αφοσιωμένος κομμουνιστής τη δεκαετία του ’30. Ήταν απ’ τα πρώτα ονόματα στη «Μαύρη Λίστα». Πολύ γρήγορα όμως, κατέδωσε φίλους, συνεργάτες, ακόμα και τη γυναίκα του. Ήταν η ηθοποιός Ντόροθι Κόμινγκορ, γνωστή για το ρόλο της στον «Πολίτη Κέιν» του Όρσον Γουέλς. Η Κόμινγκορ αρνήθηκε πεισματικά να δώσει ονόματα και ο «καλός Αμερικάνος», Ρίτσαρντ Κόλινς, της ζήτησε διαζύγιο. Και το πήρε. Ο Κόλινς έκτοτε έμεινε γνωστός στο Χόλυγουντ όχι για το συγγραφικό του ταλέντο, αλλά ως ένας απ’ τους μεγαλύτερους δοσίλογους του Μακαρθισμού.

Το 1991 γυρίστηκε η ταινία «Ένοχος Χωρίς Αποδείξεις», με πρωταγωνιστή τον Ρόμπερτ Ντε Νίρο. Η ταινία βασίστηκε στην ιστορία του Κόλινς, με μόνη διαφορά ότι στο τέλος ο κινηματογραφικός Κόλινς αρνήθηκε να μιλήσει.

Google+ Linkedin