Από το 2001 η 20η Ιουνίου έχει καθιερωθεί ως Παγκόσμια Ημέρα Προσφύγων, σε μία προσπάθεια να τιμηθεί το ψυχικό σθένος εκατομμυρίων προσφύγων και εσωτερικά εκτοπισμένων ανά τον κόσμο, πολλοί εκ των οποίων αναγκάζονται να καταφύγουν σε ένα επικίνδυνο θαλάσσιο ταξίδι αναζητώντας διαφυγή από τις συγκρούσεις και τις διώξεις.
Πριν το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο οι πρόσφυγες ορίζονταν σε ad hoc (κατά περίπτωση) ανάλογα με την εθνική καταγωγή τους. Μετά το Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο η γενική συνέλευση του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ) αποφάσισε να δημιουργήσει την Ύπατη Αρμοστεία (ΥΑ) για τους Πρόσφυγες και να υιοθετήσει «γενικό» ορισμό της έννοιας του πρόσφυγα, ο οποίος αποτυπώθηκε στη Συνθήκη της Γενεύης. Η Συνθήκη, που αφορούσε αρχικά μόνο τους πρόσφυγες που δημιουργήθηκαν λόγω του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου μεταξύ χωρών της ευρωπαϊκής ηπείρου, επεκτάθηκε το 1967 με συμπληρωματικό πρωτόκολλο σε όλη την υφήλιο. Σύμφωνα με τη Συνθήκη της Γενεύης:
«Πρόσφυγας είναι κάθε πρόσωπο που, λόγω δικαιολογημένου φόβου δίωξης λόγω φυλής, θρησκείας, εθνικότητας, κοινωνικής τάξης ή πολιτικών πεποιθήσεων, βρίσκεται εκτός της χώρας της οποίας είναι υπήκοος και δεν μπορεί ή, λόγω φόβου, δεν επιθυμεί να απολαμβάνει της προστασίας της χώρας αυτής».
Τα στοιχεία της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες είναι αποκαλυπτικά της κατάστασης που έχει διαμορφωθεί μέσα στα τελευταία χρόνια, με την τελευταία μάλιστα έκθεσή της να αναφέρει πως ο αριθμός προσφύγων και εσωτερικά εκτοπισμένων ανέρχεται σήμερα σε 70 εκατομμύρια. Την ίδια ώρα, από το 2014 μέχρι και το 2018, υπολογίζεται πως περίπου 17.000 άνθρωποι έχουν χάσει τη ζωή τους ή/και αγνοούνται στη Μεσόγειο θάλασσα.
Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ – ΣΥΝΤΟΜΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ
Μετά τις ανατροπές της περιόδου 1989-1991, η Ελλάδα μετατράπηκε σε χώρα μαζικής υποδοχής μεταναστών από τις πρώην σοσιαλιστικές χώρες και κυρίως από την Αλβανία. Επιδίωξη αυτής της κατηγορίας των οικονομικών μεταναστών ήταν να μείνουν στην Ελλάδα. Υπήρξε πολιτική προσέλκυσής τους μέσω των πολιτικών κομμάτων –κυρίως της ΝΔ– που συνέβαλαν καθοριστικά στην αύξηση της κερδοσκοπίας, με τα φτηνά μεροκάματα, την αξιοποίησή τους για το χτύπημα των εργατικών-κοινωνικών κατακτήσεων, την προσπάθεια διάσπασης της εργατικής τάξης και την καλλιέργεια ξενοφοβικών αντανακλαστικών, που πάντα βρίσκουν εύφορο έδαφος όταν υπάρχει μαζική εισροή αλλοδαπού εργατικού δυναμικού.
Η προσέλευση προσφύγων και μεταναστών στην Ελλάδα συνεχίστηκε με τη μαζική εισροή προσφύγων πολέμου από την ευρύτερη Μ. Ανατολή (Αφγανιστάν, Ιράκ, Σομαλία) μετά τις ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις στις χώρες καταγωγής τους, αλλά και «οικονομικών προσφύγων» από το Πακιστάν και το Μπαγκλαντές. Η άμεση σύνδεση του ιμπεριαλιστικού πολέμου με την προσφυγιά-μετανάστευση φαίνεται από τη σύγκριση των αφίξεων πριν και μετά από τους πολέμους. Έτσι, πριν την επέμβαση στο Αφγανιστάν τον Οκτώβρη του 2001, είχαν συλληφθεί για παράνομη είσοδο-διαμονή στην Ελλάδα 2.358 Αφγανοί, ενώ το 2008 οι συλλήψεις δεκαπλασιάστηκαν και έφτασαν τις 25.557. Πριν την επέμβαση στο Ιράκ, το 2003, οι συλλήψεις Ιρακινών για παράνομη είσοδο-διαμονή ήταν 1.402, ενώ το 2008 σχεδόν εικοσιπλασιάστηκαν, φτάνοντας τις 25.577. Το ίδιο συνέβη και με τους Σομαλούς (το 2003: 934 συλλήψεις, το 2008: 6.713) και άλλες εθνικότητες.
Στόχος αυτής της ομάδας προσφύγων πολέμου (σε αντίθεση με τους μετανάστες από το Πακιστάν και το Μπαγκλαντές) ήταν να χρησιμοποιήσουν την Ελλάδα ως πέρασμα για άλλα κράτη-μέλη της ΕΕ. Ωστόσο αυτό εμποδιζόταν από τον Κανονισμό του Δουβλίνου, με αποτέλεσμα να «ανθίζουν» τα διάφορα κυκλώματα εκμετάλλευσης και διακίνησης μέσω των «παράνομων» οδών εξόδου από την Ελλάδα (π.χ. μέσω Πάτρας, Ηγουμενίτσας) και να συμβαίνουν συχνά ναυάγια στο θαλάσσιο πέρασμα προς Ιταλία. Όλο αυτό το διάστημα, η κρατική και παρακρατική καταστολή εναλλασσόταν και αλληλοσυμπληρωνόταν με την άγρια εκμετάλλευση από την εργοδοσία, τα πολύ χαμηλά ποσοστά χορήγησης ασύλου (λιγότερο από το 1% των αιτήσεων), την παραχώρηση αδειών παραμονής με το σταγονόμετρο και κατ’ επέκταση τη διατήρηση ενός μεγάλου ποσοστού οικονομικών μεταναστών σε καθεστώς παράνομης εργασίας και διαμονής, τα κέντρα κράτησης προσφύγων και μεταναστών με τις άθλιες συνθήκες ζωής.
Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Προσφύγων παραθέτουμε ,από το αρχείο της ΕΡΤ, το επεισόδιο της σειράς Ριμέικ “Η ΖΩΗ ΤΟ ’30 – ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ ΚΑΙ ΓΗΓΕΝΕΙΣ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ”
ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ – 20 ΙΟΥΝΙΟΥ
Το Αρχείο της ΕΡΤ, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Προσφύγων, η οποία έχει οριστεί από τον ΟΗΕ στις 20 Ιουνίου, ψηφιοποίησε και παρουσιάζει το επεισόδιο της σειράς Ριμέικ, Η ΖΩΗ ΤΟ '30 – ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ ΚΑΙ ΓΗΓΕΝΕΙΣ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ. Στο απόσπασμα που ακολουθεί η αρχιτέκτονας Βίκα Γκιζελή εξηγεί πώς η απόκτηση κατοικίας για τους πρόσφυγες αποτέλεσε ζήτημα έντασης μεταξύ γηγενών και προσφύγων, αλλά τελικά μετέτρεψε την προσφυγική κατοικία σε κοινωνική κατοικία. Η καθηγήτρια Λίλα Λεοντίδου αναφέρεται στην μη ορθολογική κατανομή των προσφύγων ανά την Ελλάδα με αποτέλεσμα στη βόρειο Ελλάδα να δημιουργηθούν προσφυγούπολεις, ενώ σε άλλες περιοχές αν και εγκαταστάθηκε περιορισμένος αριθμός προσφύγων, προκλήθηκαν κοινωνικές εντάσεις ανάμεσα σε γηγενείς και πρόσφυγες. Ο ιστορικός Νίκος Ανδριώτης σχολιάζοντας κάποια κοινά στοιχεία ανάμεσα στη στάση των γηγενών στο μεσοπόλεμο και στη σύγχρονη εποχή απέναντι στο προσφυγικό ζήτημα, θυμίζει ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα από το βιβλίο «Η Παναγιά η Γοργόνα» του Στρατή Μυριβήλη.Δείτε ολόκληρο το αφιέρωμα εδώ: https://www.ert.gr/news/arxeio-afierwmata/#Arxeio #afierwmata #αφιερώματα #ERTarchive_video
Δημοσιεύτηκε από ΕΡΤ Αρχείο στις Κυριακή, 14 Ιουνίου 2020
