Στις 5 Μάρτη του 1943 οι δημόσιοι υπάλληλοι και οι εργαζόμενοι της Αθήνας κήρυξαν απεργία. Ολα τα καταστήματα έκλεισαν. Πυκνές μάζες λαού απ’ όλες τις συνοικίες, κρατώντας πλακάτ με συνθήματα εναντίον της πολιτικής επιστράτευσης, κατευθύνθηκαν προς το κέντρο της πρωτεύουσας.

Ως «πολιτική επιστράτευση» οι ναζί είχαν ονομάσει τη μεταφορά εργατικού δυναμικού από τις κατεχόμενες χώρες προς τη Γερμανία για να στηρίξουν τη βιομηχανική τους παραγωγή και ειδικά την πολεμική τους βιομηχανία.
Η δοσίλογη ελληνική κυβέρνηση επιχειρεί τη διάψευση των φημών για εφαρμογή του μέτρου και στην Ελλάδα, αλλά η διαταγή δεν αργεί να έρθει, με τις αντιστασιακές δυνάμεις και ειδικά το εργατικό ΕΑΜ (είχε ιδρυθεί πριν το κεντρικό ΕΑΜ – στις 16 Ιουλίου του 1941 ιδρύθηκε το Εργατικό Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο και το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο ΕΑΜ ιδρύθηκε στις 27 Σεπτεμβρίου του 1941) να έχει ήδη ξεκινήσει προετοιμασίες κινητοποιήσεων.

Η διαταγή των κατακτητών είναι σαφής:

 «Εκαστος κάτοικος της Ελλάδος, ηλικίας από 16 μέχρι 45 ετών είναι υποχρεωμένος, εάν το απαιτήσουν αι περιστάσεις, ν’ αναλάβη υποδεικνυομένην εις αυτόν εργασίαν διά γερμανικάς ή ιταλικάς υπηρεσίας. Ιδίως είναι υποχρεωμένος να παρουσιάζεται με ακρίβειαν εις την εργασίαν, να τηρή τας ώρας εργασίας και να παρέχη απόδοσιν εργασίας, ανταποκρινομένην προς τας σωματικάς του δυνάμεις. Οι άνδρες είναι υποχρεωμένοι να εργάζονται έξω του τόπου της μονίμου κατοικίας των συγκεκροτημένοι εις συμβιωτικάς ομάδας στρατοπέδου, εάν απαιτηθή το τοιούτον.

Η πρόσκλησις προς ανάληψιν εργασίας γίνεται υπό των γερμανικών αρχών απ’ ευθείας ή υπό των εντεταλμένων προς τούτο ελληνικών αρχών, ιδίως, Επιθεωρήσεων εργασίας, δημάρχων.

Αι γερμανικαί υπηρεσίαι παρέχουν ανάλογον προς τας συνθήκας αποζημίωσιν και, εφ’ όσον τούτο είναι δυνατόν, και τροφήν.

Ο μη συμμορφούμενος προς τας εκ των άρθρων 1 και 2 απορρέουσας υποχρεώσεις, τιμωρείται με: 1) χρηματικήν ποινήν απεριορίστως ή 2) φυλάκισιν ή ειρκτήν ή 3) στρατόπεδον καταναγκαστικών έργων.

Η παρούσα διάταξις τίθεται εν ισχύι από της ημέρας της κοινοποιήσεως αυτής.

Δια του Διοικητού  της Νοτιανατολικής Ευρώπης εντεταλμένου ταυτοχρόνως με την αρχηγίαν του στρατού Στρατηγού Σπάϊντελ».

Εκτιμήσεις της εποχής κάνουν λόγο για 50.000 διαδηλωτές στις 5 Μάρτη 1943 έξω από το Υπουργείο Εργασίας, ενώ συνολικά γίνεται λόγος για 300.000. Διαδηλώσεις δεν έγιναν μόνο στην Αθήνα, αλλά και σε πολλές πόλεις της χώρας, ήταν μία πανελλαδική μάχη

Υπό το βάρος της κοινωνικής έκρηξης, ο κατοχικός «πρωθυπουργός» Κωνσταντίνος Λογοθετόπουλος παύεται και αντικαθίσταται από τον Ιωάννη Ράλλη, ενώ η πολιτική επιστράτευση ακυρώνεται στις 10/3/1943.

5 του Μάρτη 1943, του Ν. Βρεττάκου

Η μεγάλη διαδήλωση δεν είχε τελειώσει ακόμη. Εκεί κοντά, κάπου προ τα ανάχτορα ρίχτηκε το σύνθημα στο λαό. Τα βήματά μας αφήσανε έναν παράξενο θόρυβο στους διαδρόμους του υπουργείου. Οι διαδηλωτές πλησιάζανε. Κι άξαφνα, εκεί που κανένας μας δεν το περίμενε νιώσαμε τα παράθυρα να κλείνουν με πάταγο. Να γίνεται στους διαδρόμους σκοτάδι. Κι ένας θόρυβος, ένας βαρύς, ασυνήθιστος θόρυβος, που έμοιαζε σαν να γκρεμιζόντουσαν κόσμοι και κόσμοι.

• Πολιτική επιστράτευση ;

Χρειάστηκε να περάσουνε αρκετά δευτερόλεπτα, όσο να καταλάβω ότι το πράγμα αυτό, που φυσούσε, και βρόνταγε και συγκλόνιζε το τετράγωνο κτίριο από τα θεμέλιά του ήτανε ο λαός. Κι έβλεπε κανένας μεσ’ από τις γρίλιες να σηκώνονται στον αέρα χέρια και ξύλα και πέτρες ανακατεμένα με σκισμένα πουκάμισα και με μαλλιά γυναικών που πηδούσανε όλοι μαζί να σπάσουνε τα παράθυρα. Κι οι πρώτοι διαδηλωτές, ο ένας τους απάνω απ’ ον άλλο, κουβάρια κουβάρια, κυλήσανε μέσα. Οι καρέκλες και τα τηλέφωνα χορεύανε στον αέρα.

• Το διάταγμα της Πολιτικής Επιστράτευσης! – Το διάταγμα της Πολιτικής Επιστράτευσης!

Τρέχουνε από κοντά οι υπάλληλοι. Τους αγκαλιάζουν. Πάρτε, πάρτε κι αυτά. Καταστάσεις. Διαταγές της Κομαντατούρας, φωτιά! Και καίγονται κατά σωρούς τα χαρτιά απόξω στο δρόμο. Σε λίγο τα παράθυρα κρέμουνται. Ο άνεμος στροβιλίζει τα μισοκαμένα χαρτιά πάνω απ’ τις στέγες.

• Προσοχή: Από δω! Προσέχτε παιδιά: Μην πατάτε το αίμα!

Οι τελευταίοι διαδηλωτές, ξεκομένοι τρυπώνουνε κατά μπουλούκια στα γύρω τους σπίτια. Καμιόνια γερμανικά που σταματάνε απόξω. Υποκόπανοι που σπάζουν τις πόρτες.

• Έξω! Ολοι έξω! Εμπρός!

Παρακολουθούμε προσεχτικά τρυπωμένοι κι εμείς μέσα σ’ ένα ισόγειο. Ανοίγουμε τα τζαμιλίκια της πόρτας και τρυπώνουμε όλοι στο βάθος αφήνοντας τον προθάλαμο να φαίνεται άδειος. Χτυπούνε, φωνάζουνε. Ξανατρέχουνε στο απέναντι σπίτι. Βλέπουμε τους υποκόπανους να πέφτουνε σε ένα τσούρμο κεφάλια. Τα βήματα αραιώνουν. Ξεμυτίζουμε στον προθάλαμο. Φύγανε. Περιμένουμε λίγο ακόμα. Ενας ένας, δυο δυο, τοίχο τοίχο. Σκύβω σο πεζοδρόμιο με προφύλαξη και παίρνω στα χέρια μου μια χάρτινη ματωμένη σημαία. Ένα άσπρο χαρτί γραμμένο με κάρβουνο. Το διπλώνω προσεχτικά. Μου φαίνεται πως είναι ζεστό. Το βάζω στην τσέπη μου. Μου φαίνεται πως χτυπάει μια μεγάλη καρδιά μες στην τσέπη μου