«Τρία πάθη, απλά αλλά εξαιρετικά δυνατά, έχουν εξουσιάσει τη ζωή μου: η λαχτάρα για έρωτα, η αναζήτηση για γνώση και η αβάσταχτη λύπη για τα δεινά του κόσμου». Αυτά ήταν τα κινητήρια πάθη του Άγγλου φιλοσόφου, μαθηματικού και ειρηνιστή ακτιβιστή Bertrand Russell.

Ο Μπέρτραντ Ράσελ (Bertrand Arthur William Russell, 18.5.1872 – 2.2.1970) ήταν κορυφαίοςBρετανός μαθηματικός, φιλόσοφος, ειρηνιστής και ανθρωπιστής. Έγραψε πάνω από 100 βιβλία για τα μαθηματικά, τη φιλοσοφία, την πολιτική, την παιδεία, τη θρησκεία, τον πόλεμο και την ειρήνη κ.ά.

Πέθανε από γρίπη, όταν πλησίαζε τη συμπλήρωση ενός αιώνα ζωής. Εναντιώθηκε στα πυρηνικά και την εισβολή των ΗΠΑ στο Βιετνάμ. Το 1950 του αποδόθηκε το Νόμπελ Λογοτεχνίας για τηνσυνεισφορά του στον ανθρωπισμό και την ελευθερία της σκέψης. Απεχθανόταν κάθε είδους φανατισμό. Χαρακτηριστική είναι η δήλωσή του: “Δεν θα πέθαινα ποτέ για τις ιδέες μου, γιατί μπορεί να έκανα λάθος”.

 

 

Μαζί με τον Whitehead  έγραψαν το τρίτομο Principia Mathematica. Δίδαξε στο Κέημπριτζ, καθώς και στη Ρωσία, τη Κίνα και την Ιαπωνία. Οι πολιτικές του ιδέες προσανατολίζονταν μεταξύ του σοσιαλισμού και του αναρχοσυνδικαλισμού. Υπήρξε καθηγητής και συνεργάτης του Λούντβιχ   Βίτγκενσταιν. Πέρα από τη συγγραφική και την πολιτική του δράση, το όνομά του συνδέθηκε και με ένα μαθηματικό παράδοξο της θεωρία των συνόλων (το  παράδοξο του Ράσελ).

Οι παρακάτω δέκα εντολές έκλειναν το άρθρο του, που δημοσιεύθηκε  στους New York Times στις 16/12/1951, με τίτλο “The Best Answer to Fanaticism–Liberalism; Its calm search for truth, viewed as dangerous in many places, remains the hope of humanity” (“Η καλύτερη απάντηση στο φανατισμό- φιλελευθερισμός: η ήρεμη αναζήτηση της αλήθειας που τον χαρακτηρίζει, θεωρείται επικίνδυνη σε πολλά μέρη και παραμένει ελπίδα για την ανθρωπότητα).

Ονομάστηκε ‘φιλελεύθερος δεκάλογος’ ή ‘ορθολογικός δεκάλογος’. Αποτελεί ένα δεκάλογο που απευθύνεται κυρίως από ένα δάσκαλο στους μαθητές του και ενέχει εντός του τόσο τη σπορά του Διαφωτισμού, όσο και εκείνη την αρχαία οδό της αμφισβήτησης. Προτρέπει τους ανθρώπους να σκέφτονται και να αμφισβητούν βασισμένοι στον ορθό λόγο, τον ανθρωπισμό και να αφήνουν πάντοτε ανοικτή τη διερώτηση.

Για τον Ράσελ, “η φιλελεύθερη στάση δεν λέει ότι πρέπει να αντιταχθείτε στην εξουσία. Λέει μόνο ότι πρέπει να είστε ελεύθεροι να αντιταχθείτε στην εξουσία, κάτι που είναι αρκετά διαφορετικό πράγμα. Η ουσία της φιλελεύθερης στάσης στην πνευματική σφαίρα είναι η πεποίθηση ότι η αμερόληπτη συζήτηση είναι κάτι χρήσιμο και ότι οι άνθρωποι πρέπει να είναι ελεύθεροι να αμφισβητούν τα πάντα, αν μπορούν να υποστηρίξουν την αμφισβήτησή τους με στέρεα επιχειρήματα. Η αντίθετη άποψη, την οποία διατηρούν όσοι δεν μπορούν να ονομαστούν φιλελεύθεροι, είναι ότι η αλήθεια είναι ήδη γνωστή και ότι η ερώτηση είναι αναγκαστικά υπονομευτική”.

“Οι Δέκα Εντολές που θα ήθελα να γνωστοποιήσω, ως δάσκαλος, θα μπορούσαν να περιγραφούν ως εξής:

1. Μην αισθάνεσαι απολύτως σίγουρος για τίποτα.

2. Μην νομίζεις ότι αξίζει να προχωρήσεις στην απόκρυψη αποδεικτικών στοιχείων, γιατί τα στοιχεία σίγουρα θα έρθουν στο φως.

3. Ποτέ μην προσπαθείς να αποθαρρύνεις τη σκέψη, γιατί είναι σίγουρο ότι θα επιτύχεις.

4. Όταν σου εναντιωθούν, ακόμα και αν είναι ο σύζυγος ή τα παιδιά σου, προσπάθησε να το ξεπεράσεις με επιχειρήματα και όχι ασκώντας εξουσία, γιατί μια νίκη που βασίστηκε στην εξουσία δεν είναι πραγματική, είναι απατηλή.

5. Μην έχεις κανένα σεβασμό για την εξουσία των άλλων, γιατί πάντα θα υπάρχουν αντίθετες, προς αυτήν, εξουσίες που μπορεί να βρεθούν.

6. Μην χρησιμοποιείς εξουσία για να καταπιέζεις απόψεις που νομίζεις ότι είναι επιβλαβείς, γιατί αν το κάνεις, οι απόψεις θα καταπιέσουν εσένα.

7. Μην φοβάσαι να έχεις εκκεντρικές απόψεις, γιατί κάθε “άποψη” που είναι τώρα αποδεκτή ήταν κάποτε εκκεντρική.

8. Βρες περισσότερη ευχαρίστηση στην ευφυή διαφωνία απ’ ότι στην παθητική συμφωνία, γιατί αν εκτιμάς την ευφυΐα, όπως θα έπρεπε, η πρώτη συνεπάγεται βαθύτερη συμφωνία από την δεύτερη.

9. Να είσαι σχολαστικά φιλαλήθης ακόμα και αν η 

αλήθεια είναι άβολη, γιατί είναι πιο άβολο όταν προσπαθείς να την κρύψεις.

10. Μην αισθάνεσαι ζήλια για την ευτυχία αυτών που ζουν σε παραδείσους ανόητων, γιατί μόνο ένας ανόητος θα νόμιζε ότι αυτό είναι ευτυχία”.