Πώς γίνεται να στήσεις μια απάτη τουλάχιστον 50 δισεκατομμυρίων δολαρίων μέσα στο σύγχρονο και θωρακισμένο επενδυτικό τοπίο στο “ναό” του καπιταλισμού σπέρνοντας όλεθρο και καταστροφή στο πέρασμά σου;

Ένας χρηματιστής «εγνωσμένου κύρους» έπεισε χιλιάδες επενδυτές, επιχειρηματίες και σελέμπριτις να του παραδώσουν τις αποταμιεύσεις τους, υποσχόμενος σταθερά και δη υψηλά κέρδη. Έπαιρνε τα χρήματά τους επί 17 χρόνια στη μεγαλύτερη οικονομική απάτη, που έχει ποτέ έρθει στο φως στις ΗΠΑ και ενδεχομένως παγκοσμίως. Ο λόγος για τον Μπέρναρντ Μάντοφ, που συνελήφθη στις 11 Δεκεμβρίου 2008 και τελικά καταδικάστηκε σε κάθειρξη 150 χρόνων για την πυραμιδική του κομπίνα.

Πώς ακριβώς λειτουργούσε το Ponzi σχήμα και τι κληροδοτεί η εξιχνίασή του;

Όσοι εμπιστεύθηκαν τον Μάντοφ δεν ήταν αφελείς ή άπειροι. Επιζητούσαν το εύκολο κέρδος και αυτό τους υποσχόταν όχι ένας τυχαίος χρηματιστής, αλλά ένας πρωτοπόρος των ηλεκτρονικών συναλλαγών, ο οποίος μάλιστα διετέλεσε πρόεδρος του Δ.Σ. στο χρηματιστήριο Nasdaq στις αρχές της δεκαετίας του ’90. Το μέγεθος της απάτης υπολογίζεται από τις αμερικανικές αρχές στα 65 δισ. δολάρια, ενώ οι απαιτήσεις, που χειρίζεται ο δικηγόρος, Ίρβιν Πικάρ, ο οποίος επέβλεψε και τη ρευστοποίηση της εταιρείας του Μάντοφ, ανέρχονται στα 19 δισ. δολάρια. Εξ αυτών τα θύματα έχουν ανακτήσει περί τα 13,3 δισ. δολάρια ή το 70%, μηνύοντας όσους έβγαλαν κέρδος από το σχήμα Πόνζι εν γνώσει τους ή όχι.

Τι είναι όμως ένα σχήμα Ponzi;

Το είδος της απάτης οφείλει το όνομά της στον Charles Ponzi, o οποίος υποσχόταν απόδοση 50% σε επενδύσεις μέσα σε μόλις 90 ημέρες. Στα σχήματα αυτά υπάρχει ένας κεντρικός διαχειριστής, που έχει ουσιαστικά τον απόλυτο έλεγχο. Χρησιμοποιεί τα κεφάλαια νεοεισερχόμενων πελατών για αν πληρώσουν τις αποδόσεις για τις οποίες έχει δεσμευθεί στους παλαιότερους. Με αυτό τον τρόπο η επιχείρηση εμφανίζεται νόμιμη και επικερδής, χωρίς στην πραγματικότητα να παράγεται κέρδος από τις επενδύσεις. Ο ιθύνων νους βάζει στην τσέπη του ό,τι περισσεύει για να πλουτίσει, αλλά και να επεκτείνει το σχήμα του.

Η σύλληψη του Μάντοφ δεν σημαίνει βεβαίως το τέλος των σχεδίων οικονομικής απάτης, ούτε σε καμία περίπτωση το κυνήγι του εύκολου κέρδους μέσω ριψοκίνδυνων, αμφιλεγόμενων ή και παράνομων πρακτικών. Ωστόσο ήταν ένα μεγάλο σοκ για τον κόσμο της Wall Street και λειτούργησε ωστόσο ως καμπανάκι αφύπνισης για τις ρυθμιστικές αρχές.

Όπως παρατηρεί η αμερικανική εφημερίδα WSJ η μεγαλύτερη «κληρονομιά», που έχουμε από το διαβόητο σκάνδαλο είναι οι περιβόητοι… whistlblowers, εκείνοι δηλαδή που «σφυρίζουν» στις αρχές την πληροφορία για μία απάτη, εξασφαλίζοντας οικονομικό όφελος ή πιο επιεική αντιμετώπιση εάν εμπλέκονται και οι ίδιοι σε αυτό. Οι μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος, όπως είναι ο επίσημος νομικός όρος, αξιοποιούνται εδώ και χρόνια από την Επιτροπή Κεφαλαιογοράς των ΗΠΑ (SEC), η οποία και έχει συστήσει ειδικό γραφείο , το Office of the Whistleblower , που συλλέγει πληροφορίες από  καταγγέλοντες που γνωρίζουν πιθανές παραβιάσεις του νόμου περί κινητών αξιών και  βοηθούν  την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς να εντοπίσει πιθανή απάτη και άλλες παραβιάσεις πολύ νωρίτερα από ό, τι διαφορετικά θα ήταν δυνατό.

Η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς εξουσιοδοτείται από το Κογκρέσο να παρέχει χρηματικά βραβεία στα άτομα που υποβάλλουν πληροφορίες  , το εύρος των οποίων κυμαίνεται μεταξύ 10% και 30% των χρημάτων που συλλέγονται από το Ταμείο Θυμάτων.

Ταμείο Θυμάτων Madoff

Το Madoff Victim Fund, είναι ένα ταμείο που όπως λέει και το όνομά του δημιουργήθηκε από το υπουργείο Δικαιοσύνης των ΗΠΑ για να αποκαταστήσει οικονομικά όλους όσοι εξαπατήθηκαν από τον διαβόητο χρηματιστή.

• Περισσότερα από 30.000 θύματα του Madoff σε 125 χώρες θα λάβουν 488 εκατομμύρια δολάρια σε μετρητά
• Οι ανακτήσεις θα φτάσουν στο 80,05% των απωλειών
• Οι πληρωμές του MVF θα ανέρχονται συνολικά σε περίπου 3,2 δισεκατομμύρια δολάρια σε 36.863 θύματα

Η Madoff Victim Fund (MVF) δημιουργήθηκε το 2013 για τη διανομή χρημάτων που έχουν κατασχεθεί στην κυβέρνηση των ΗΠΑ σε θύματα της απάτης Madoff και από την προθεσμία κατάθεσης της αξίωσης της MVF την άνοιξη του 2014, το Υπουργείο Δικαιοσύνης («DOJ») ενέκρινε 42.386 αξιώσεις από θύματα του Madoff. Πριν από τη σύσταση έγκρισης αυτών των αξιώσεων, η MVF αξιολόγησε περισσότερες από 500.000 μεμονωμένες επενδυτικές συναλλαγές από θύματα και εκατομμύρια σελίδες τεκμηρίωσης. Σε μια μνημειακή προσπάθεια, η MVF μπόρεσε να εντοπίσει και να επαληθεύσει δισεκατομμύρια σε μετρητά επενδυτών που διοχετεύθηκαν στη Madoff Securities από πάνω από 40.000 άτομα. Τα κεφάλαια των θυμάτων διέρρευσαν από περισσότερες από 1.200 επιχειρήσεις επενδύσεων σε όλο τον κόσμο και τα κεφάλαια περνούσαν συχνά από τρεις ή περισσότερους ενδιάμεσους χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς πριν φτάσουν στο Madoff.