Σαν σήμερα το 1980 ο «μεγάλος» Νίκος Ξυλούρης έφυγε από την ζωή,σε ηλικία μόλις 43 ετών, ύστερα από άνιση μάχη με τον καρκίνο.

Ο «Ψαρονίκος», όπως ήταν το προσωνύμιό του, γεννήθηκε το 1936 στα Ανώγεια Μυλοποτάμου. Από πολύ μικρός δείχνει την κλίση του στο τραγούδι και στη λύρα.Στα 12 χρόνια του ο δάσκαλός του Μενέλαος Δραμουντάνης έπεισε τον πατέρα του να του πάρει μια λύρα.  Σε ηλικία 17 χρόνων κατεβαίνει για πρώτη φορά να δουλέψει στο Ηράκλειο, στο κέντρο ” Κάστρο”.[embedyt] https://www.youtube.com/watch?v=wNlSLcHwtIs[/embedyt] Όπως λέει αργότερα σε αφηγήσεις του «εκεί αρχικά τα πράγματα είναι πολύ δύσκολα “Εις τα ορεινά χωριά της Κρήτης δεν ημπορούσε να εισχωρήσει αυτό που εισχώρησε στις πόλεις. Εκεί χόρευαν ταγκά, βαλς, ρούμπες, σάμπες και είμαστε υποχρεωμένοι εμείς να τα μαθαίνουμε αυτά τα τραγούδια, να τα παίζουμε στα πανηγύρια και στους γάμους, για να μπορούμε να ζήσουμε και ΄μεις, να βγάλουμε τα έξοδα μας και να τους κάνουμε σιγά-σιγά ν΄ αλλάξουνε και να αγαπήσουνε την κρητική μουσική».[embedyt] https://www.youtube.com/watch?v=6ApsxbvuoIM[/embedyt]Πέρα όμως από τα παραδοσιακά τραγούδια της Κρήτης η φωνή του Ξυλούρη θα περάσει γρήγορα στη σύγχρονη “έντεχνη” δημιουργία επώνυμων συνθετών. Η ανάδειξή του οφείλεται στο τραγούδι του «Ανυφαντού» και το πρόσωπο που τον ανακάλυψε και τον ανέδειξε ήταν ο διευθυντής της δισκογραφικής εταιρείας «Κολούμπια» Τάκης Λαμπρόπουλος, ο οποίος τον ηχογράφησε σε ένα γαμήλιο γλέντι στα Ανώγεια και έστειλε την κασέτα στον συνθέτη Σταύρο Ξαρχάκο ο οποίος ήταν τότε στο Παρίσι, προκειμένου να ακούσει τη φωνή του Ανωγειανού Λυράρη.[embedyt] https://www.youtube.com/watch?v=TneAO1xN3GA[/embedyt] Οι εφημερίδες της εποχής έγραψαν ότι ο Λαμπρόπουλος πήγε στην Κρήτη όπου ανακάλυψε μια σπουδαία και σημαντική φωνή. Από εκεί πληροφορήθηκε ο Γιάννης Μαρκόπουλος για το Νίκο Ξυλούρη και του πρότεινε τα τραγούδια του «Χρονικού».[embedyt] https://www.youtube.com/watch?v=epY1EPS6vSg[/embedyt]Ο Νίκος Ξυλούρης πέρα από τη μουσική του, τη φωνή του και τη στάση ζωής του που έγιναν γνωστά στο ευρύ κοινό, είχε το χαρακτηριστικό του ανθρώπου που δεν το έβαζε εύκολα κάτω.Μέσα στην καρδιά της δικτατορίας είτε λέει τα τραγούδια του Μαρκόπουλου, είτε παραδοσιακά τραγούδια της Κρήτης, γίνεται σημαία αντίστασης… [embedyt] https://www.youtube.com/watch?v=Ri4PDOF_KxM[/embedyt]Το καλοκαίρι του 1973 κρατά τον καθοριστικό ρόλο τραγουδιστή σε μια παράσταση που ανεβάζουν η Τζένη Καρέζη και ο Κώστας Καζάκος στο θέατρο “Αθήναιον” με αντικείμενο την ιστορική διαδρομή της Ελλάδας στα νεότερα χρόνια. Είναι “Το μεγάλο μας τσίρκο”. Μέσα από τις αναφορές και τα τραγούδια του βρίσκει τρόπο έκφρασης το τεταμένο πολιτικό κλίμα που οδηγεί στην εξέγερση του Πολυτεχνείου. Είναι από τις ελάχιστες επώνυμες παρουσίες στο χώρο που βλέπουν το φως της δημοσιότητας από τις εφημερίδες εκείνων των ημερών.[embedyt] https://www.youtube.com/watch?v=nxKZNppM4zA[/embedyt]Το μεγαλείο της φωνής, η μελωδικότητα της μουσικής, το ήθος και το παράστημα του, τον τοποθέτησαν διαχρονικά στην συνείδηση των Ελλήνων.[embedyt] https://www.youtube.com/watch?v=iAS4yKki5R0[/embedyt]Τα χαράματα της Παρασκευής 8 Φλεβάρη 1980 φεύγει για πάντα …[embedyt] https://www.youtube.com/watch?v=ryeEq7VYv1Y[/embedyt]Στις 9 Φλεβάρη χιλιάδες κόσμου, επώνυμοι κι ανώνυμοι, αποχαιρετούν τον «Αρχάγγελο της Κρήτης» με δάκρια στα μάτια και τραγουδούν…[embedyt] https://www.youtube.com/watch?v=u3UKeR1LhI8[/embedyt]