Για την ανοικτή επιστολή υπέρ της ελευθερίας της έκφρασης και του Charlie Hebdo, το οποίο απειλείται ξανά από την Αλ Κάιντα, μετά τη δημοσίευση-υπενθύμιση ξανά των σκίτσων του Μωάμεθ που το έκαναν στόχο των τζιχαντιστών το 2015

Κείμενο: Αργυρώ Μποζώνη

Την εβδομάδα που ακολούθησε τα γεγονότα της 7ης Ιανουαρίου 2015, όταν δύο ένοπλοι επιτέθηκαν στα γραφεία του εβδομαδιαίου πολιτικού και σατιρικού περιοδικού Charlie Hebdo, με αποτέλεσμα τη δολοφονία 12 ανθρώπων, ανάμεσα στους οποίους μέλη της συντακτικής ομάδας του περιοδικού, βρέθηκα στο Παρίσι. Το Παρίσι ήταν σκοτεινό, κρύο και τρομαγμένο σαν να αντηχούσε η πόλη ολόκληρο τον φόβο. Αλλοίμονο, το 2015 ήταν μια χρονιά που θα θυμούνται για δεκαετίες οι Γάλλοι και οι Παριζιάνοι που είδαν και μια δεύτερη σφαγή στο Μπατακλάν τον Νοέμβριο της ίδιας χρονιάς με 129 νεκρούς μέσα στο θέατρο και στη γύρω περιοχή. Το Παρίσι έζησε ξαφνικά τη δική του 9/11, όπως την έζησε η Νέα Υόρκη το 2001 και ο κόσμος ανατρίχιασε στην προοπτική να γίνει η Ευρώπη ένα πεδίο μάχης των φονταμενταλιστών ισλαμιστών εναντίον όλων και ανεξαιρέτως.

Σε πείσμα των αιματηρών γεγονότων, των πλημμυρισμένων με αίμα γραφείων τους, στη μνήμη των νεκρών τους σκιτσογράφων του Charb, του Cabu, του Tignous, και του Wolinski, του οικονομολόγου Μπερνάρ Μαρί, βγάζοντας τη γλώσσα στον φόβο για το πιο αιματηρό γεγονός που είχε να συμβεί στη Γαλλία από το 1961, την εποχή του πολέμου της Αλγερίας, το περιοδικό κυκλοφόρησε με τη βοήθεια της Liberation. Σε ένα πράσινο φόντο, ένας μουσουλμάνος στο σκίτσο του Luz δακρύζει κρατώντας στο χέρι του ένα χαρτί που γράφει Je suis Charlie με τίτλο “Όλα Συγχωρούνται”.

Ο Ρενάλ Λουζιέ, ή αλλιώς Luz, επιζών της επίθεσης δεν ξανασκιτσάρησε ποτέ τον προφήτη Μωάμεθ και πέντε μήνες μετά ανακοίνωσε την αποχώρησή του από το περιοδικό κλαίγοντας. Ομολόγησε ότι δεν άντεχε άλλο την πίεση -πιθανώς και τον φόβο- όπως δεν άντεχε και την απουσία των συναδέλφων και συνοδοιπόρων του. «Κάθε τεύχος ήταν ένα μαρτύριο γιατί οι άλλοι δε βρίσκονται πια εδώ», είπε συντετριμμένος.

Τι σήμαινε για την Ευρώπη το Je suis Charlie ; Την αλληλεγγύη κατά της τρομοκρατίας, αλλά και τη διεκδίκηση της ελευθερίας της έκφρασης. Σήμερα, περισσότερο από ποτέ έχει αξία η ελευθερία της έκφρασης και αυτό είναι κάτι που οφείλουμε να συνειδητοποιήσουμε όλοι. Με τη δίκη των συγγενών των τζιχαντιστών, αφού οι φερόμενοι ως δράστες είναι νεκροί, να είναι σε εξέλιξη μέχρι τις 10 Νοεμβρίου, το Charlie Hebdo αποφάσισε ως υπενθύμιση των γεγονότων να δημοσιεύσει ξανά τα σκίτσα του Μωάμεθ που το έκαναν στόχο των τζιχαντιστών. Το αποτέλεσμα ήταν αναμενόμενο με νέες απειλές, ιδιαίτερα από την πλευρά της Αλ-Κάιντα, ενώ η αναδημοσίευση των σχεδίων καταδικάστηκε από ορισμένες μουσουλμανικές χώρες. Συντάκτες δέχθηκαν σοβαρές απειλές και το γαϊτανάκι του φόβου άρχισε να πλέκεται ξανά.

Τίποτα δε συγχωρέθηκε. Οι τζιχαντιστές είναι πάντα ετοιμοπόλεμοι, διαβάζει κάποιος κάτω από τις απειλές, να επιτεθούν όχι μόνο στο πολύ ενοχλητικό και όχι μόνο για τους μουσουλμάνους, Charlie Hebdo, αλλά και σε όποιον και σε οποιοδήποτε μέσο ενημέρωσης θεωρούν εναντίον τους. Οι άνθρωποι του Charlie Hebdo προτείνουν στα μέσα ενημέρωσης να σκεφτούν σχετικά με τη συλλογική απάντηση που αξίζει να δοθεί σ’ αυτή την κατάσταση και αποτέλεσμα αυτής της κινητοποίησης ήταν η δημοσίευση μιας ανοιχτής επιστολής προς τους Γάλλους πολίτες, η οποία δημοσιεύτηκε στο εξώφυλλο του σατιρικού περιοδικού, καθώς και σε εκατό σελίδες και ιστότοπους των μέσων ενημέρωσης που τη συνυπογράφουν, μεταξύ των οποίων ο εθνικός και περιφερειακός γαλλικός Τύπος, τα κύρια τηλεοπτικά δίκτυα, περιοδικά και ραδιοσταθμοί. Για πρώτη φορά ενώθηκαν απέναντι σε ένα κοινό εχθρό, που λέγεται τρομοκρατία, λογοκρισία απειλή ή φίμωση των δημοσιογράφων έντυπα με διαφορετική ιδεολογική και πολιτική καταγωγή και απόψεις.

«Σήμερα, το 2020, ορισμένοι από εσάς απειλούνται με θάνατο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης όταν εκθέτουν ιδιαίτερες απόψεις. Μέσα ενημέρωσης χαρακτηρίζονται ανοιχτά στόχοι από διεθνείς τρομοκρατικές οργανώσεις. Κράτη ασκούν πιέσεις σε Γάλλους δημοσιογράφους “ενόχους” επειδή δημοσίευσαν κριτικά άρθρα», αναφέρεται στο κείμενο αυτό με τίτλο «Μαζί, υπερασπίζουμε την Ελευθερία».

Επικαλούμενοι τη Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου του 1789, οι συντάκτες του κειμένου προσθέτουν:

«ολόκληρο το νομικό οικοδόμημα, που δημιουργήθηκε σε διάστημα μεγαλύτερο των δύο αιώνων για να προστατευθεί η ελευθερία έκφρασής σας, δέχεται επίθεση όπως ποτέ άλλοτε εδώ και 75 χρόνια. Και αυτή τη φορά από νέες ολοκληρωτικές ιδεολογίες, που προσποιούνται μερικές φορές ότι εμπνέονται από θρησκευτικά κείμενα».

«Σας έχουμε ανάγκη. Έχουμε ανάγκη την κινητοποίησή σας. Τις επάλξεις των συνειδήσεών σας. Πρέπει οι εχθροί της ελευθερίας να καταλάβουν πως όλοι μαζί είμαστε οι αποφασισμένοι αντίπαλοί τους, όποιες κι αν είναι οι διαφορές μας στις απόψεις ή την πίστη μας», τονίζουν οι υπογράφοντες.

Με την ελευθερία της έκφρασης ως θεμελιώδη μορφή της δημοκρατίας, οι υπογράφοντες τονίζουν πως «Κανείς δεν πρέπει να διώκεται για τις πεποιθήσεις του, ακόμα και τις θρησκευτικές, εφόσον η εκδήλωσή τους δε διαταράσσει τη δημόσια τάξη που ο νόμος έχει ορίσει, όπως διακηρύσσει το άρθρο 10 της Διακήρυξης των δικαιωμάτων του ανθρώπου και του πολίτη, του 1789. Όλο αυτό το νομικό οικοδόμημα που έχει συγκροτηθεί μέσα σε περισσότερους από δύο αιώνες για να προστατεύει την ελευθερία της έκφρασής σας, δέχεται επίθεση, επίθεση πρωτοφανή για τα τελευταία 75 χρόνια. Και αυτή τη φορά από νέες ολοκληρωτικές ιδεολογίες, που ορισμένες φορές διατείνονται ότι εμπνέονται από θρησκευτικά κείμενα».

Το κείμενο αναφέρεται στους δημοσιογράφους, αλλά και τους άνδρες και τις γυναίκες που έχουν δολοφονηθεί τα τελευταία πέντε χρόνια για τις διαφορετικές τους απόψεις. «Φοβόμαστε όμως μήπως ο απολύτως εύλογος φόβος του θανάτου εξαπλωθεί περισσότερο και μήπως καταπνίξει μια για πάντα τα τελευταία ελεύθερα πνεύματα».

«Ναι, έχετε το δικαίωμα να εκφράζετε τις απόψεις σας και να επικρίνετε τις απόψεις των άλλων, είτε είναι πολιτικές, είτε φιλοσοφικές ή θρησκευτικές, εφόσον αυτό μένει μέσα στα όρια που ορίζει ο νόμος», γράφουν σε άλλο σημείο.

Η επιστολή τους, που καλεί τους αναγνώστες της να συστρατευθούν στον αγώνα για τη διατήρηση της ελευθερίας της έκφρασης άφοβα, υπενθυμίζει πως σήμερα, περισσότερο από ποτέ ο κόσμος πρέπει να φανεί ανυποχώρητος σε θανατηφόρες ιδεολογίες. Είναι ένα μάθημα υπενθύμισης της δημοκρατίας και της ελευθερίας που φαίνονται αυτονόητες αλλά είναι αναγκαίο να περιφρουρηθούν όσο ποτέ άλλοτε.

Το 2019, δολοφονήθηκαν 49 δημοσιογράφοι που ασκούσαν το επάγγελμά τους σε ειρηνικές ή εμπόλεμες περιοχές. Οι 29 δολοφονήθηκαν σε χώρες όπου επικρατεί ειρήνη και πάνω από το 60% ήταν στόχος πολιτικών και ιδεολογικών αντιπάλων τους. Αυτό δείχνει και κάτι τρομακτικό: Για του δημοσιογράφους, τα σύνορα μεταξύ των εμπόλεμων χωρών και των ειρηνικών χωρών τείνουν να εξαφανιστούν.

Ο αριθμός των δημοσιογράφων που έχουν φυλακιστεί το 2019 σε διεθνές επίπεδο επειδή απλούστατα έκαναν τη δουλειά τους είναι 389 και δεν περιλαμβάνει αυτούς που κρατήθηκαν για μερικές ώρες, μερικές ημέρες, ως και μερικές εβδομάδες. Οι περισσότεροι δημοσιογράφοι είναι έγκλειστοι σε μόνο τρεις χώρες: 120 στην Κίνα, 34 στην Αίγυπτο και 32 στη Σαουδική Αραβία, σύμφωνα με την έκθεση των Δημοσιογράφων Χωρίς Σύνορα. Ακόμη, τουλάχιστον 57 δημοσιογράφοι κρατούνται όμηροι σε διεθνές επίπεδο, 30 στη Συρία, 15 στην Υεμένη, 11 στο Ιράκ και ένας στην Ουκρανία.

Η ιστορία του Charlie Hebdo, της επανάληψης των απειλών, η πρωτοφανής λογοκρισία, η ασύλληπτης έκτασης διαπλοκή, η εξαφάνιση της υπογραφής και των κειμένων που δεν είναι αρεστά ή θεωρούνται επικινδύνως «διαφορετικά» σημαίνουν κάτι: Τίποτα δε συγχωρείται από τους φανατικούς.