Του Σωτήρη ΣΑΛΗ

Για περισσότερα από 2500 χρόνια το ελαιόδεντρο θεωρείται το κυρίαρχο φυτό της Ευρωπαϊκής ζώνης.  Έχει χρησιμοποιηθεί για κοινωνικούς και θρησκευτικούς σκοπούς και σχεδόν όλοι οι αρχαίοι πολιτισμοί έχουν χρησιμοποιήσει τα προϊόντα του , από τους αρχαίους Έλληνες έως τους αρχαίους Αιγύπτιους και έχει αναφερθεί στη Βίβλο και το Κοράνι. Από αρχαιοτάτων χρόνων η χρήση του έχει συνδεθεί με θεραπευτικές και μακροζωικές ιδιότητες. Σήμερα η σύνδεσή του με τη μακροζωία , τα χαμηλότερα περιστατικά καρδιοπαθειών , τον καρκίνο και τις νευροεκφυλιστικές  ασθένειες, έχει αναφερθεί σε μεγάλο αριθμό ερευνών, ως ιατρική τροφή.  Οι ιατρικές τροφές είναι συγκεκριμένα προϊόντα που είναι απαραίτητα όταν μία ασθένεια απαιτεί συγκεκριμένη διαιτητική διαχείριση, που έχει πιστοποιηθεί από ιατρική και επιστημονική αξιολόγηση.

Η Μεσογειακή δίαιτα περιλαμβάνει ένα μεγάλο εύρος ομάδων ιατρικών τροφών, με την πιο σταθερή να είναι το έξτρα  παρθένο ελαιόλαδο. Υπολογίζεται ότι οι Μεσογειακοί πληθυσμοί καταναλώνουν 25 με 50 ml ελαιόλαδου την ημέρα.  Εκτός της διατροφικής χρήσης το ελαιόλαδο και οι ελιές στο χώρο της Μεσογείου , είναι περιουσιακό στοιχείο τεράστιας σημασίας, οικονομικής και πολιτισμικής, με το 90% του ελαιόλαδου παγκοσμίως να παράγεται σε αυτό το χώρο. Ο ευεργετικός ρόλος του ελαιόλαδου και της ελιάς φαίνεται από έρευνες τα τελευταία χρόνια και η μελλοντική έρευνα θα δείξει περισσότερα για την επίδραση τους στην ανθρώπινη υγεία. 

Το ελαιόλαδο είναι η κύρια πηγή λιπαρών στην Μεσογειακή δίαιτα και περιλαμβάνει μεγάλο αριθμό χημικών ουσιών, όπως καροτενοειδη και  φαινολικά που λειτουργούν ως αντιοξειδωτικά.  Οι πολυφαινολες ανήκουν σε μια χημική ομάδα που χαρακτηρίζεται από έναν ή περισσοτέρους αρωματικούς δακτυλίους και ο κύριος λόγος τους είναι η άμυνα απέναντι σε μικροβιακές εισβολές ή επιθέσεις εντόμων. Οι κύριες φαινολικές που συναντώνται στην ελιά είναι η Ελευρωπα ίνη , η Τυροσόλη και η Υδροξυτυλοσολη .  Το περιεχόμενο των πολυφαιλονών στα προϊόντα εξαρτώνται από το περιβάλλον, την αποθήκευση, τη διαχείριση των προϊόντων , το στάδιο ωρίμανσης αλλά και την ποικιλία .

Ένας μεγάλος αριθμός ερευνών τα τελευταία χρόνια έχει δείξει τη θετική επίδραση της Μεσογειακής δίαιτας εναντίον διαφόρων ασθενειών, συμπεριλαμβανομένων των νευροεκφυλιστικών  ασθενειών, οι οποίες προξενούν προοδευτική απώλεια της δομής ή λειτουργίας και οδηγούν στο θάνατο των νεύρων στον εγκέφαλο. Οι ασθένειες αυτές περιλαμβάνουν ένα εύρος παθήσεων , όπως το ALS ή την ασθένεια Huntigton , με τις πιο κοινές να είναι το Alzheimer και το Parkinson.  Αποτελούν ένα κυρίαρχο υγειονομικό πρόβλημα , κυρίως στο γερασμένο πληθυσμό και αναμένεται στο κοντινό μέλλον , οι ασθένειες αυτού του τύπου να αυξηθούν, με την ταυτόχρονη γήρανση του πληθυσμού, οδηγώντας σε οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα.  Στις ανεπτυγμένες χώρες ένα αξιοσέβαστο ποσοστό πληθυσμού υποφέρει από κοινή μορφή άνοιας, καθώς επηρεάζεται περισσότερο από το 1% του πληθυσμού άνω των 65 ετών. Ο αριθμός αυτός αναμένεται να αυξηθεί ραγδαία ως το 2050.

Ο μειωμένος κίνδυνος άνοιας  έχει συνδεθεί με την κατανάλωση ελαιόλαδου εξαιτίας των βιοενεργών ουσιών του και των πολυφαινολων οι οποίες ενδυναμώνουν τη γνωστική λειτουργία και μειώνουν τον κίνδυνο της ασθένειας.   Ο ευεργετικός ρόλος των πολυφαινολων , ειδικά στο έξτρα παρθένο ελαιόλαδο έχει ξεκινήσει να γίνεται εμφανής σε ένα αυξανόμενο αριθμό ερευνητών. Η γνωστική συμπεριφορά , μετά την κατανάλωση  ιατρικών τροφών, παρουσίασε αξιοσημείωτη βελτίωση όταν εφαρμόστηκε δίαιτα με έξτρα παρθένο ελαιόλαδο. 

Η ιδέα ότι η πρόσληψη πολυφαινολών , ως μέρος της Μεσογειακής δίαιτας , συμβάλλει στην προστασία ενάντια στις νευροεκφυλιστικές ασθένειες έχει ενισχυθεί από αρκετές έρευνες σε πληθυσμό και κλινικές δοκιμές. 

   //    Μέγιστον αγαθόν προς πάσαν του βίου θεραπείαν ο της ελαίας καρπός // .  Με αυτό το χαρακτηρισμό ο Σόλων ο νομοθέτης  απαγόρευσε με νόμο την κοπή των ελαιόδεντρων με αποτέλεσμα οι ελαιώνες να διατηρηθούν και να επιζήσουν μέχρι τους νεότερους χρόνους. Έτσι η καλλιέργεια και η παραγωγή του λαδιού, με τους  ιερούς αυτούς όρους προστασίας μετατράπηκε σε ενέργεια θρεπτική, κατευναστική αλλά και θεϊκή με πραγματικά και ανεπανάληπτα αποτελέσματα όχι μόνο στο σώμα αλλά και στην ψυχή.