Η ομιλία του Jorge Zalamea.

Κύριε Καζαντζάκη, αγαπητέ Δάσκαλε.
Σίγουρα θα χαρείτε καθώς θα μ’ ακούτε ν’ αρχίζω το λόγο μου, θυμίζοντας πως γεννηθήκατε στην Κρήτη, στο νησί του Λαβύρινθου, το σταυροδρόμι της θάλασσας του Οδυσσέα, όπου συναντιούνται, μπαίνουν η μία μέσα στην άλλη και συμπληρώνονται η Αφρική, η Ασία και η Ευρώπη. Κληρονόμος των τριών αυτών ηπείρων, τις περιπατήσατε με τον έρωτα που μπαίνει κανείς σ’ ένα-ένα τα δωμάτια του πατρικού του σπιτιού. Η Κίνα και η Ισπανία, η Αίγυπτος και η Ρωσία, η Παλαιστίνη και η Γαλλία, η Ιαπωνία και η Αγγλία, σταθήκανε για σας τα κομμάτια μιας αδιαχώριστης κληρονομιάς και σε καθένα απ’ αυτά βρίσκατε, σαν άλλος Ανταίος, όλο και πιό τρανό τον ενθουσιασμό σας για τη ζωή, όλο και να ανανεώνετε την υποχρέωσή σας να δοθείτε στα μεγάλα και τα ωραία.

Στρατοκόπος στους δρόμους της γης, μα και στρατοκόπος στους δρόμους του πνεύματος, που ξεκινούσανε από κείνο το κρητικό σταυροδρόμι ή καταλήγανε πίσω σ’ αυτό. Χριστός και Βούδας σας μαθαίνανε μαζί τα ψηλοπετάγματα της ψυχής και τους ψυχρούς μονόλογους της αφαίρεσης. Ο Νίτσε και ο Μπέρξον προσφέρανε ένα πρόσκαιρο άσυλο στην ευφυία σας. Ο Λένιν σας άνοιξε τους ορίζοντες μιας καινούριας κοινωνίας. Κι όλα αυτά για να τα γυρίσετε στο λαό σας, τον ελληνικό λαό, για να τον κάνετε να επωφεληθεί απ’ την πνευματική σας πείρα. Για να κάνετε πιό έντονο και πιό πλούσιο το διάλογο ανάμεσα στις γλώσσες, που είναι ο διάλογος ανάμεσα στους λαούς, μεταφράσατε ελληνικά τη Θεία Κωμωδία του Δάντη, τον Φάουστ του Γκαίτε, του Σαίξπηρ τον Οθέλλο, τους Ισπανούς ποιητές.

Με τόσον έρωτα διατρέξατε τον κόσμο ολόκληρο, με τόση φλόγα βυθιστήκατε μες στην πνευματική ζωή, που δίκαια καταφέρατε μια μέρα να γράψετε λόγια σαν κι αυτά: «ο ήλιος ανεβαίνει, κατεβαίνει μέσα στο κρανίο μου. Στο ένα μελίγγι μου ανατέλνει ο ήλιος, στο άλλο βασιλεύει ο ήλιος. Τ’ άστρα λάμπουν μέσα στο μυαλό μου, οι ιδέες, οι άνθρωποι και τα ζώα βόσκουν μέσα στο λιγόχρονο κεφάλι μου, τραγούδια και κλάματα γιομώνουν τα στρουφιχτά κοχύλια των αυτιών μου και τρικυμίζουν μια στιγμή τον αγέρα. Σβήνει το μυαλό μου, κι όλα, ουρανός και γης, αφανίζουνται. – Εγώ μονάχα υπάρχω! Φωνάζει ο νους.
Μέσα στα καταγώγια μου οι πέντε ανυφάντρες δουλεύουν, υφαίνουν και ξυφαίνουν τον καιρό και τον τόπο, τη χαρά και τη θλίψη, την ύλη και το πνέμα.
Όλα ρέουν τρογύρα μου σαν ποταμός, χορεύουν, στροβιλίζονται, τα πρόσωπα κατρακυλούν σαν το νερό, το χάος μουγκρίζει».

Ωστόσο είσαστε ακόμα χαρούμενος μέσα στο λαβύρινθο. Ούτε οι μυστικιστές ούτε οι φιλόσοφοι ούτε οι ανακαινιστές δε σας δώσανε το μίτο, που θα μπορούσε να σας οδηγήσει στην απελευθέρωση. Ο Νίκος Καζαντζάκης δεν είχε βρει ακόμα τον εαυτό του. Έπρεπε να γυρίσει πίσω στον τόπο του, να μιλήσει με το λαό του, να τον δει να χορεύει μπρος στη θάλασσα και να πίνει το στυφό κρασί κάτω απ’ τ’ αστέρια, για να πάρει ξαφνικά όλη τη σημασία της η ζωή και να χιμήξει μέσα του, σαν βουερή ομάδα αθλητών, η ελευθερία.

Αγαπητέ Δάσκαλε.
Το φιλολογικό σας έργο πλούσιο και θαυμαστό, είναι ένας υπέροχος πανηγυρικός στην ομορφιά του κόσμου, ένας ύμνος θείος για τη ζωή, μια αδιάκοπη έκκληση προς την ανθρώπινη αλληλεγγύη. Δικαιοσύνη και Ελευθερία είναι τα δύο βασικά θέματα του έργου σας, τα δύο ποτάμια που ξεχειλίζουνε μέσα σ’ όλες σας τις σελίδες. Κι η Ειρήνη είναι ο γαλήνιος θόλος, που κάτω απ’ αυτόν θα ποθούσατε να δείτε, επιτέλους, ν’ αστραποβολούν οι ομορφιές της γης, τ’ αγαθά της ζωής, τα έργα κι οι χαρές των ανθρώπων.
Επειδή τέτοια είναι η έμπνευση και το μέγιστο μάθημα του φιλολογικού σας έργου, η Επιτροπή του Διεθνούς Βραβείου για την ειρήνη, εκπροσωπώντας το Παγκόσμιο Συμβούλιο της Ειρήνης, αποφάσισε ομόφωνα να σας προσφέρει το Διεθνές Βραβείο Ειρήνης του 1955. Παίρνοντας αυτήν την απόφαση η επιτροπή λογάριασε κι ένα τελείως ειδικό μέρος της φιλολογικής σας εργασίας, δηλαδή τις μεταφράσεις που κάνατε στα Νέα Ελληνικά από τον Όμηρο, τον Γκαίτε, το Δάντη, τον Σαίξπηρ.

Αναβαφτίζοντας κανείς στη δική του γλώσσα τις πιό υψηλές πνευματικές αξίες των άλλων πολιτισμών, κάνει έργο γόνιμο για την αγάπη και την κατανόηση ανάμεσα στους λαούς, βάζει τα θεμέλια για την ομόνοια και την ειρήνη. Προσφέρατε στους συμπατριώτες σας ό,τι πιο ουσιαστικό για να καταλάβουν και ν’ αγαπήσουν τους άλλους λαούς. Σταθήκατε ο υποδειγματικός εμψυχωτής του διαλόγου των πολιτισμών.

Κυρίες και κύριοι.
Είμαι βέβαιος πως καθένας από σας νιώθει, όπως κι εγώ, τη βαθιά συγκίνηση που ξεσηκώνει κάθε μεγάλος καλλιτέχνης, όταν καταφέρει ν’ αφιερώσει την υπέροχη πνευματική του δύναμη, την καρδιά και το νου του στην εξυπηρέτηση των ανθρώπων, προσφέροντας τους μια ζωή στεριωμένη πάνω στη δικαιοσύνη, την ελευθερία και την ειρήνη.
Ποτέ δεν ήταν τόσο αναγκαίο, όσο στην εποχή μας, η συμμετοχή των καλλιτεχνών, των συγγραφέων και των επιστημόνων, στον ακαταλάγιαστο αγώνα που κάνει η ανθρωπότητα για να εξαλείψει τους φόβους, για να διώξει την έχθρα, για να ρίξει τα φράγματα που εμποδίζουνε την αδερφοσύνη και την ευτυχία της. Και ποτέ δεν ήταν τόσο φανερό πως μόνο οι καλλιτέχνες, οι συγγραφείς και οι επιστήμονες μπορούν να γίνουν ερμηνευτές του πόθου των λαών, να κερδίσουν την αγάπη των ανθρώπων, που είναι και το αυθεντικό νόημα της δόξας. Ο Νίκος Καζαντζάκης, ποιητής της ελευθερίας και της ειρήνης, κέρδισε κιόλας αυτήν την αγάπη.

🌿
Jorge Zalamea
Κολομβιανός ποιητής, γραμματέας της Επιτροπής για το Βραβείο Ειρήνης.
.
Από το βιβλίο «Νίκος Καζαντζάκης 1883-1957 Ανθολόγιο»
Έκδοση – Νομαρχιακή αυτοδιοίκηση Ηρακλείου.