Σαν σήμερα γεννήθηκε ο «Ρομαντικός Επαναστάτης» Ναζίμ Χικμέτ

Σαν σήμερα γεννήθηκε ο «Ρομαντικός Επαναστάτης» Ναζίμ Χικμέτ

Ο Ναζίμ Χικμέτ Ραν (Nazim Hikmet Ran), όπως ήταν το πραγματικό του όνομα, γεννήθηκε στην τουρκοκρατούμενη Θεσσαλονίκη στις 15 Ιανουαρίου 1902, στους κόλπους μιας ευυπόληπτης οθωμανικής οικογένειας της πόλης, με γερμανοπολωνικές ρίζες από τη μητρική πλευρά. Ο πατέρας του Χικμέτ Μπέης ήταν ανώτερος αξιωματούχος του Σουλτάνου και η μητέρα του Τζελίλ Χανίμ, εγγονή του γερμανικής καταγωγής οθωμανού στρατάρχη Μεχμέτ Αλή Πασά (Λούντβιχ Ντιτρόιτ, το γερμανικό του όνομα). Πέρασε πολλά από τα παιδικά του χρόνια κοντά στο παππού του στις διάφορες περιπλανήσεις του ως ανώτερος κρατικός αξιωματούχος στη Μικρά Ασία, λόγω της διάστασης των γονέων του.

Ολοκλήρωσε τις εγκύκλιες σπουδές του στην Κωνσταντινούπολη και το 1918 αποφοίτησε από την Οθωμανική Ναυτική Σχολή. Ακολούθησε καριέρα αξιωματικού στο πολεμικό ναυτικό και εντάχθηκε στο πλήρωμα του καταδρομικού Χαμηδιέ. Ένα χρόνο αργότερα αρρώστησε σοβαρά και το 1920, μεσούσης της Μικρασιατικής Εκστρατείας, απαλλάχθηκε από τα στρατιωτικά του καθήκοντα για λόγους υγείας.

Ο «Ρομαντικός Επαναστάτης», όπως χαρακτηριστικά τον αποκαλούν οι κριτικοί, ύμνησε μέσα από το έργο του τον κοινωνικό αγώνα των ανθρώπων για ελευθερία και ισότητα, ειρήνη και αλληλεγγύη. Με την ίδια ορμή όμως ύμνησε και τον έρωτα και τους ανθρώπινους πόθους.Τα έργα του, λόγω των αριστερών του πεποιθήσεων, βρίσκονταν πάντα στο στόχαστρο του τουρκικού κρατικού μηχανισμού, ο οποίος λογόκρινε κάθε του γραπτό, κάθε του λόγο και κάθε του πράξη.

Ακόμα και μέσα από τη φυλακή κατάφερε να εμφυσήσει την ελπίδα μεταμορφώνοντας τον χώρο των φυλακών σε σχολείο και εργαστήρι τεχνών. Λέγεται ότι την αγάπη του για τη ζωγραφική την κληρονόμησε από την μητέρα του. Το πάθος του αυτό ήρθε στο προσκήνιο για πρώτη φορά στις φυλακές της Κωνσταντινούπολης και κορυφώθηκε στα σχέδια που έκανε στις φυλακές του Τσάνγκιρι, με σκηνές από το εσωτερικό των φυλακών, πορτραίτα των φυλακισμένων και πολλές αυτοπροσωπογραφίες.

Ο Ναζίμ Χικμέτ αγωνίστηκε σε όλη του τη ζωή ενάντια στο φασισμό και υπέρ της ειρήνης, για μια κοινωνία χωρίς ταξική σκλαβιά κι εκμετάλλευση, μια κοινωνία σοσιαλιστική-κομμουνιστική.

Το έργο του στην Ελλάδα το γνωρίζουμε μέσα από τις μεταφράσεις του Γιάννη Ρίτσου και τις μελοποιήσεις του Μάνου Λοΐζου και του Θάνου Μικρούτσικου:

 

«(…)Το 1970, στην πιο σκληρή περίοδο της χούντας αρχίζω να μελοποιώ ποιήματά του. Τελείωσα σχεδόν αμέσως την “Πιο όμορφη θάλασσα”, το “Αυτό είναι” και τη “Μαδρίτη” στη μετάφραση του Γιώργου Παπαλεονάρδου και συνέχισα με τις μεταφράσεις του Ρίτσου. Τα τραγούδια μου στην ποίηση του Χικμέτ ήταν αδύνατο να κυκλοφορήσουν στην περίοδο της δικτατορίας. (…) Ηρθε η μεταπολίτευση το καλοκαίρι του 1974. Ενα πρωί άρχισα να μελοποιώ το τελευταίο ποίημα του Ναζίμ που μέχρι τότε μου αντιστεκόταν. Ηταν το “Αν η μισή μου καρδιά”. Και έφτιαξα την πιο ωραία μελωδία απ’ όσα τραγούδια είχα συνθέσει μέχρι τότε. Απλή, κυκλική, άμεση. Ημουνα πολύ χαρούμενος, ευτυχισμένος θα έλεγα.(…) 

Και κάτι τελευταίο προσωπικό. Κάλεσαν την Μαρία Δημητριάδη κι εμένα στην Κωνσταντινούπολη το 1978 σε μια βραδιά αφιερωμένη στον Ναζίμ Χικμέτ για τα 15 χρόνια από το θάνατό του. Στο θέατρο “Ταξίμ” 8 χιλιάδες θεατές άρχισαν να τραγουδάνε στα ελληνικά το “Αν η μισή μου καρδιά”. Ηταν η πιο συγκινητική στιγμή της ζωής μου που δεν θα ξεχάσω ποτέ. Και αυτή η στιγμή, που για μένα κρατάει 37 χρόνια, αποδεικνύει ότι δεν γίνεται να μην έρθει κάποτε εκείνη η κοινωνία στην οποία ο Ποιητής θα ψαρεύει και ο Ψαράς θα γράφει ποιήματα. Στο χέρι μας είναι».

Θάνος Μικρούτσικος (Ριζοσπάστης, 10/2/2015)

Google+ Linkedin