«Αν οι Καρχαρίες ήταν Άνθρωποι» – Μια επίκαιρη αλληγορία του Μπρεχτ
Η παρακάτω αλληγορία του Μπέρτολτ Μπρεχτ είναι τόσο επίκαιρη που θα μπορούσε να έχει γραφτεί και σήμερα. Πρόκειται για ένα καταπληκτικό κείμενο, το οποίο υπονομεύει τους θεσμούς που συνθέτουν τον καπιταλιστικό κόσμο (εκπαίδευση, τέχνη, περίθαλψη, εκκλησία, στρατός, κοινωνική πρόνοια) και τις αξίες που αυτοί προάγουν (φιλανθρωπία, ηρωισμός, αυτοθυσία, εθνικισμός, κοινωνική αναρρίχηση, κ.ά.).
Αν οι καρχαρίες ήταν άνθρωποι, ρώτησε τον κ. Κ. η κορούλα της οικονόμας του, θα φέρονταν τότε πιο καλά στα μικρά ψαράκια;
Σίγουρα, αποκρίθηκε εκείνος.
Αν οι καρχαρίες ήταν άνθρωποι, θά ‘χτιζαν για τα μικρά ψαράκια στη θάλασσα τεράστια κλουβιά και θά ‘βαζαν μέσα διάφορες τροφές, φυτά και ζωντανά. Θα φρόντιζαν τα κλουβιά να έχουν πάντα καθαρό νερό και θα τα εφοδίαζαν με διάφορες εγκαταστάσεις υγιεινής. Όταν λογου χάρη ένα ψαράκι τραυμάτιζε την ουρά του, οι καρχαρίες θα τού ‘βαζαν αμέσως έναν επίδεσμο μην τυχόν και ψοφήσει και το χάσουν πριν την ώρα του. Έπειτα, για να μη μελαγχολούν τα ψαράκια, θα οργάνωναν κατά διαστήματα στη θάλασσα μεγάλες γιορτές, γιατί τα κεφάτα ψαράκια είναι πιο νόστιμα από τα θλιμμένα.
Τούτα τα μεγάλα κλουβιά θα είχαν βέβαια και τα σχολειά τους. Εκεί τα ψαράκια θα μάθαιναν πώς να κολυμπάνε στο στόμα του καρχαρία. Θά ‘πρεπε λογου χάρη να μάθουν γεωγραφία για να μπορούν να βρίσκουν τους μεγάλους καρχαρίες, όταν αυτοί κάπου θα τεμπελιάζουν.
Βέβαια το σπουδαιότερο θα ήταν η ηθική διάπλαση των μικρών ψαριών. Θα τους μάθαιναν ότι για ένα ψαράκι δεν υπάρχει μεγαλύτερη και ωραιότερη αρετή από το να θυσιάζεται πρόθυμα και ότι όλα τα ψαράκια θά ‘πρεπε να πιστεύουν τυφλά στους καρχαρίες, προπαντός όταν αυτοί τούς λένε ότι θα φροντίσουν για ένα ωραίο μέλλον. Θα έδιναν στα ψαράκια να καταλάβουν πως αυτό το ωραίο μέλλον τότε μόνον θα είναι εξασφαλισμένο, όταν εκείνα θα μάθουν να υπακούνε.
Τα ψαράκια θά ‘πρεπε να φυλάγονται από κάθε λογής ταπεινές, εγωϊστικές διαθέσεις κι αν τύχαινε κανένα από δαύτα να φανερώσει τέτοιες αδυναμίες, τα άλλα ψαράκια θά ‘πρεπε να τ’ αναφέρουν αμέσως στους καρχαρίες.
Αν οι καρχαρίες ήταν άνθρωποι, θα έκαναν βέβαια αναμεταξύ τους και διάφορους πολέμους για να κυριέψουν ξένα κλουβιά και ξένα ψαράκια. Στους πολέμους αυτούς ο κάθε καρχαρίας θα πολεμούσε με τα δικά του ψαράκια. Θα μάθαιναν στα ψαράκια ότι ανάμεσα σ’ αυτά και τα ψαράκια των άλλων καρχαριών υπάρχει τεράστια διαφορά. Τα ψαράκια, θα τούς έλεγαν, είναι ως γνωστό βουβά, σωπαίνουν ωστόσο σε ολότελα διαφορετικές γλώσσες, γιαυτό και είναι αδύνατο να καταλάβει το ένα το άλλο. Σε κάθε ψαράκι που θα σκότωνε μερικά εχθρικά ψαράκια, που σωπαίνουν σε άλλη γλώσσα, θα καρφίτσωναν κι απόνα παράσημο από φύκι και θα τού ‘διναν τον τίτλο του ήρωα.
Αν βέβαια οι καρχαρίες ήταν άνθρωποι, θα είχαν και τη δική τους τέχνη. Θα είχαν ωραίους πίνακες που θα παράσταιναν τα δόντια των καρχαριών με θαυμάσια χρώματα, και τα στόματά τους θα ήταν σαν τους κήπους της Βαβυλώνας, όπου μπορεί να κάνει κανείς τρελό σεργιάνι.
Τα θέατρα στο βυθό θα έδειχναν πως ηρωϊκά ψαράκια με την μπάντα μπροστά θα ορμούσαν μαγεμένα και νανουρισμένα με τις πιο όμορφες σκέψεις στο στόμα των καρχαριών.
Δε θά ‘λειπε βέβαια και η θρησκεία, αν οι καρχαρίες ήταν άνθρωποι. Αυτή θα δίδασκε ότι τα ψαράκια μονάχα στην κοιλιά των καρχαριών θά ‘ρχιζαν να γεύονται την αληθινή ζωή.
Εξάλλου, αν οι καρχαρίες ήταν άνθρωποι, όλα τα ψαράκια δεν θα ήταν πια ίσα κι όμοια, όπως συμβαίνει σήμερα. Μερικά από δαύτα θ’ αποχτούσαν αξιώματα και θα τα τοποθετούσαν πάνω από τ’ άλλα τα ψαράκια.
Όσα μάλιστα είναι λίγο πιο μεγάλα θα είχαν το ελεύθερο να τρώνε τα πιο μικρά. Αυτό άλλωστε θα ήταν ευχάριστο στους καρχαρίες, γιατί εκείνοι δεν θα χρειάζονταν πια παρά να καταπίνουν συχνότερα πιο μεγάλες μπουκιές.
Και τα πιο μεγάλα ψαράκια, αυτά που θα είχαν τις ψηλές θέσεις, θα φρόντιζαν για τάξη ανάμεσα στα ψαράκια και θα γίνονταν δάσκαλοι, αξιωματικοί και μηχανικοί στα ψαροκλουβιά.
Κοντολογίς, μόνο αν οι καρχαρίες ήταν άνθρωποι, θα είχαμε πολιτισμό στη Θάλασσα.
[embedyt] https://www.youtube.com/watch?v=NHkrH3S6sbo[/embedyt]
Η εν λόγω αλληγορία του Μπέρτολτ Μπρεχτ με τίτλο «Αν οι καρχαρίες ήταν άνθρωποι» είναι απόσπασμα από τις «Ιστορίες του κ. Κόινερ», τις οποίες έγραψε από το 1927 έως τις αρχές της δεκαετίας του 1950.