Του Σπύρου Θύμη

*Ξεχωρίζω τους «εθελοντές», δηλαδή αυτούς που καλοπροαίρετα και συνειδητά, νιώθουν την ανάγκη να βοηθήσουν το συνάνθρωπό τους, από τους «εθελοντιστές», δηλαδή αυτούς που προσπαθούν να προωθήσουν τον εθελοντισμό σαν στάση ζωής και συμπεριφοράς για να εξυπηρετήσουν τα δικά τους συμφέροντα.

Συγκινήθηκε ο Υπουργός Κικίλιας για τους εθελοντές νοσηλευτές που μετέβησαν στην Θεσσαλονίκη ώστε να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση της υγειονομικής κρίσης που έχει ξεσπάσει στην συμπρωτεύουσα. Καθόλου βέβαια δεν συγκινήθηκε, ούτε αυτός ούτε η Κυβέρνησή του,  ώστε να έχουν φροντίσει, μήνες τώρα, να στελεχώσουν με το  απαραίτητο υγειονομικό προσωπικό τα δημόσια νοσοκομεία της χώρας.  Πάμε να δούμε όμως λίγο αναλυτικά τι είναι αυτό ακριβώς που τους «συγκινεί»..με τον εθελοντισμό.

Υπουργείο… «Κοινωνικής Αλληλεγγύης»

Όλοι θα θυμόμαστε την «άστοχη»  δήλωση της κ. Δόμνας Μιχαηλίδου, περί «εθελοντισμού» ανήμερα του εορτασμού της περσινής  επετείου της 28η Οκτώβριου. Η κ. Μιχαηλίδου   δεν είναι εκλεγμένη βουλευτής αλλά προσωπική επιλογή του Κυριακού Μητσοτάκη για να υλοποιήσει την πολιτική του ως προς τα Εργασιακά, σαν Υφυπουργός Εργασίας, για θέματα «Πρόνοιας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης».

Με μια πρώτη ανάγνωση του χαρτοφυλακίου της ο τίτλος φαντάζει πιασάρικος! Αν το σκεφτούμε όμως λίγο περισσότερο κάτι δεν ταιριάζει… «Πρόνοιας» ναι… κατανοητό… αλλά το «Κοινωνικής Αλληλεγγύης» που κολλάει; Τι δουλειά έχει το Κράτος γενικά, και μια Υπουργός συγκεκριμένα, να ασχολείται με ποιο τρόπο τα μέλη μιας Κοινωνίας θα είναι αλληλέγγυα μεταξύ τους; Πόσο μάλλον όταν μιλάμε για μια  «φιλελεύθερη» Κυβέρνηση ή οποία είναι ενάντια στον λεγόμενο «κρατισμό»,  και στις παρεμβάσεις στην λεγόμενη «Κοινωνία των Πολιτών». Ποιες είναι οι αρμοδιότητες (!) ενός υφυπουργείου «Κοινωνικής Αλληλεγγύης»;   Μα το να προπαγανδίζει, σε κάθε ευκαιρία, τις αξίες του «Εθελοντισμού», όπως έκανε και στην επέτειο της  28ης Οκτωβρίου! Την δήλωση δεν την έκανε επειδή «μπερδεύτηκε», όπως κάποιοι έσπευσαν να πουν, αλλά λόγω του μεγάλου ζήλου της να προπαγανδίσει την ιδεολογία της και το χαρτοφυλάκιό της!

Το Κοινωνικό Κράτος και η απαξίωσή του

Ας δούμε λίγο τη μεγάλη εικόνα…Κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα αναπτύχθηκαν  από το Κράτος διάφορες μορφές κοινωνικής παρέμβασης και κοινωνικής προστασίας. Δηλαδή, με λίγα λόγια,  το Κράτος φορολογούσε, κυρίως του έχοντες (το Κεφάλαιο δηλαδή  στα «ξύλινα»), για να μπορεί να παρέχει κοινωνικές υπηρεσίες στους φτωχούς, στους άνεργους, στους άρρωστους, στα άτομα με Ειδικές Ανάγκες κτλ. Μεταπολεμικά, και όσο η οικονομία άνθιζε, το Κεφάλαιο ανεχόταν την φορολόγηση, και οι εργαζόμενοι ήταν σχετικά ευχαριστημένοι από τα ψίχουλα που «έπεφταν από το τραπέζι». Όλα αυτά όμως  μέχρι την δεκαετία του ’70, όπου, λόγω των πετρελαϊκών κρίσεων και του στασιμοπληθωρισμού, η Θάτσερ και ο  Ρέιγκαν, συνεπικουρούμενοι ιδεολογικά από τον Φρίντμαν, τον Νόζικ, τον Χάγιεκ κτλ,  απέρριψαν τον σύγχρονο σοσιαλδημοκρατικό «φιλελευθερισμό» του κεϋνσιανισμού και  των, κάποιων, κοινωνικών παροχών και ξεκίνησαν την επιστροφή στο Κλασσικό Φιλελευθερισμό, ή αλλιώς νεοφιλελευθερισμό, του Χομπς και του Λοκ, μέσω και της μείωσης της φορολογίας του μεγάλου Κεφαλαίου.

Υπήρχε όμως ένα μεγάλο πρόβλημα!  Από τη στιγμή που οι φόροι στο Κεφάλαιο μειώνονταν, και εκ των πραγμάτων πλέον το Κράτος θα  έπρεπε να αποσυρθεί από τις υποχρεώσεις του, πως θα καλυπτόταν το κενό;  Πως θα αντιμετωπιζόταν η δυσαρέσκεια των εργαζόμενων λόγω των μειούμενων κρατικών παροχών; Η απάντηση ήταν σατανικά απλή! Αποφάσισαν  ότι η πρόνοια θα είναι ευθύνη της ίδιας της Κοινωνίας (!), δηλαδή του κάθε μέλους της ατομικά, και  έτσι κάπως γεννήθηκε ο «εθελοντισμός», όχι βέβαια με τη ανθρώπινη/αυθόρμητη μορφή του, η οποία ανέκαθεν υπήρχε, αλλά σαν επιβαλλόμενη στάση ζωής η οποία βοηθάει  το Κράτος, και τους έχοντες, να απαλλαχθούν από τις κοινωνικές τους υποχρεώσεις. Μέσω λοιπόν του εθελοντισμού μπορεί το Κράτος, δηλαδή οι έχοντες,  να αποποιούνται των ευθυνών τους, και να τις μεταθέτουν στη λεγόμενη, στα «φιλελεύθερα», “Κοινωνία των Πολιτών “, μέσω εράνων,  συλλόγων, συσσιτίων, κτλ στη βάση του “ό,τι προαιρείσθε”.

Οι  «φιλεύσπλαχνοι αντικρατιστές»..

Δεν είναι τυχαίο ότι όλοι αυτοί οι «φιλεύσπλαχνοι ανθρωπιστές» που προωθούν τον «εθελοντισμό», είναι οι ίδιοι οι μεγαλοεπιχειρηματίες, που επωφελούνται από τη μείωση της φορολογίας, και το πολιτικό και δημοσιογραφικό τους προσωπικό.Ο ΣΚΑΙ με το «όλοι μαζί μπορούμε» και  τις δενδροφυτεύσεις, τα ΜΜΕ που προωθούν τους απολίτικους  atenistas, kantounistas και πάσης φύσεως –istas, ακόμα και αν ντύνουν τα δέντρα με πουλόβερ και ξεκολλάνε τσίχλες από τα παγκάκια, η ρητορεία του «καλά κάνουν αφού το Κράτος δε μπορεί,», η επικρότηση, και η επικοινωνιακή προώθηση,  οποιασδήποτε «δράσης» καλύπτει προνοιακές τρύπες του Κράτους, και η θεσμοθέτηση υφυπουργείου, όχι μόνο «Πρόνοιας», αλλά και  «Κοινωνικής Αλληλεγγύης» που θα φροντίζει να προωθεί τον Εθελοντισμό για να επιτρέπει την «ανακούφιση»(!) του μεγάλου Κεφαλαίου, μέσω της μείωσης της φορολογίας, συνθέτουν τον εξαναγκασμένο «εθελοντισμό» των «εθελοντιστών».

Σύμφωνα με τον επίσημο ορισμό ο «εθελοντισμός», κομμάτι του λεγομένου «τρίτου τομέα της οικονομίας»,  «καλείται να αναπληρώσει τα κενά που δημιουργούν η αδυναμία του κράτους και οι μηχανισμοί της αγοράς». Δηλαδή καλείται να αναπληρώσει το χρηματοδοτικό κενό του Κράτους, και την έλλειψη επενδυτικού ενδιαφέροντος από το Κεφάλαιο σε συγκεκριμένους τομείς πχ καθαρισμός παραλίων, πυρόσβεση κτλ.  Δηλαδή ο εθελοντισμός των «εθελοντιστών» δεν έχει τίποτα το ανθρωπιστικό και  εθελοντικό, αλλά προκύπτει σαν συστημική αναγκαιότητα λόγω της άρνησης του Κεφαλαίου, αφενός να χρηματοδοτήσει την κρατική κοινωνική μέριμνα, αλλά και αφετέρου να επενδύσει σε τομείς στους οποίους δεν έχει μεγάλη κερδοφορία. Με λίγα λόγια, απλά και κυνικά, για να μπορούν κάποιοι να βγάλουν το χέρι από την τσέπη τους πρέπει εμείς οι υπόλοιποι να εκπαιδευτούμε να το βάζουμε στη δικιά μας, και να «μάθουμε να θέλουμε» να κάνουμε αμισθί αυτό για το οποίο έπρεπε άλλοι να πληρώνονται, από το Κράτος, για να το κάνουν.

Η βοήθεια στον συνάνθρωπο πρέπει να πάψει να είναι ανθρώπινο στοιχείο που ενεργοποιείται βάσει κριτικής σκέψης, και να  μετατραπεί σε θεσμοθετημένη εξαναγκασμένη συμπεριφορική λειτουργία, με όρους ρομποτοποίησης, και για το λόγο αυτό ο «εθελοντισμός» προωθείται και προπαγανδίζεται νυχθημερόν μέσα από διαφημίσεις  επιβραβεύσεις κτλ , από όλα τα συστημικά κέντρα  με σκοπό την σταδιακή υποκατάσταση του Κράτους. Μια αναζήτηση στο google  με κeyword “προώθηση εθελοντισμού” είναι αποκαλυπτική για τον ζήλο με τον οποίο προωθείται ο «εθελοντισμός» σαν στάση και συμπεριφορά, και γίνεται προφανές, ακόμα και στον πιο καλοπροαίρετο,ότι ο στόχος είναι να εκπαιδευτούμε, να γαλουχηθούμε, ώστε να λειτουργούμε με το συγκεκριμένο modus operandi που βολεύει τους «εθελοντιστές».

Οι φιλελεύθεροι «εθελοντιστές»

Αλλωστε όλοι οι «φιλελεύθεροι» πολιτικοί και όλες οι «φιλελεύθερες» «δεξαμενές σκέψεις» στηρίζουν εμμονικά τον «εθελοντισμό».  Ο Μίλτον Φρίντμαν σε ομιλία  του, για το βιβλίο Free to Choose, κατηγορούσε για το θάνατο ηλικιωμένου καρδιοπαθούς τους συγγενείς και γείτονες για έλλειψη φιλανθρωπίας(!)  και όχι την ηλεκτρική εταιρεία που του έκοψε το ρεύμα, ούτε και το Κράτος που δεν προνόησε. Η «φιλελεύθερη» λογική είναι πάντα η ίδια!  Οι επιχειρήσεις δεν έχουν καμία υποχρέωση ούτε να βοηθούν, ούτε να φορολογούνται. Για να γίνει αυτό «επιχειρείται να αναδειχθεί η σημασία του οικιακού χώρου και της οικογένειας ως φορέων κοινωνικής φροντίδας, ενθαρρύνονται υπηρεσίες από την τοπική κοινωνία, και αποδίδεται ιδιαίτερη βαρύτητα στην υποστήριξη των εθελοντικών οργανώσεων.» (Κοντιάδης/Απιστούλας, Μεταρρύθμιση του Κοινωνικού Κράτους και Τοπική Αυτοδιοίκηση, ,  Ινστιτούτο Τοπικής Αυτοδιοίκησης, Σελ 45)

Σε αυτό το σημείο αξίζει μια μικρή αναφορά στο ότι οι ίδιοι που  ευλογούν και δοξάζουν τον ατομικισμό και την απληστία του ατόμου, σαν βασικό στοιχειό του φιλελευθερισμού, από την άλλη προωθούν, ενίοτε δαπανώντας και  πακτωλούς χρημάτων, την αλληλεγγύη τον αλτρουισμό  τον εθελοντισμό και την ανιδιοτέλεια!! Το ίδιο άτομο δηλαδή που θα πρέπει να είναι ένας στυγνός συμφεροντολόγος στο «επιχειρείν», καλείται από τους «εθελοντιστές» να είναι ταυτόχρονα(!) και ένας φιλεύσπλαχνος εθελοντής. Το ίδιο άτομο! Να μετατραπεί δηλαδή σε μια κλασσική περίπτωση ψυχιατρικού περιστατικού, τύπου «Δρ Τζέκυλλ και Κου Χάιντ», ώστε να μπορέσει να λειτουργήσει το «φιλελευθερισμός και ατομικισμός στα κέρδη, και σοσιαλισμός και «κοινωνισμός» στις δαπάνες», που όλοι οι «ελευθεραγορίτες» ονειρεύονται, ώστε να μπορούν και αυτοί να κερδίζουν ανεμπόδιστα,  και να κατευνάζουν  ταυτόχρονα και τους εργαζομένους με μεθόδους «ανακύκλωσης της φτώχειας».

Ο εξανθρωπισμός των επιχειρήσεων!

Κάποια στιγμή στο παιχνίδι του «εξαναγκασμένου εθελοντισμού»μπαίνουν και οι επιχειρήσεις. Αυτές κάνουν δωρεές, χορηγίες κτλ,  ώστε να υλοποιήσουν τη λεγομένη «Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη»! Σύμφωνα με αυτόν τον νεολογισμό  οι επιχειρήσεις έχουν… Ηθική! Προσοχή, όχι τα άτομα που τις απαρτίζουν, αλλά οι ίδιες, σαν σύνολα, σαν οργανισμοί. Η επιχείρηση γίνεται  ένας από μας, και αποκτά  ανθρώπινα χαρακτηριστικά όπως Δίκαιο και Ηθική, και αναλαμβάνει και κοινωνικές ευθύνες! Όλα αυτά δεν είναι συζητήσεις ανάμεσα σε τροφίμους ψυχιατρείου αλλά «ακαδημαϊκές»… Αυτά τα λένε «καθηγητές» στα πανεπιστήμια… Οι αφηρημένες νομικές οντότητες «εξανθρωπίζονται», μετατρέπονται σε μέλη της Κοινωνίας, συμμετέχουν στις κοινωνικές διεργασίες, «συζητάνε» με  τα μέλη της κοινωνίας, είναι δίπλα μας στις χαρές και στις λύπες, δακρύζουν και γελάνε, παίζουνε και τραγουδάνε!

Ο τρόπος με τον οποίο αυτός o μεταμοντέρνος «φιλελεύθερος πλουραλισμός» έχει θεωρητικοποιηθεί και δομηθεί ώστε να ενσωματώσει φορείς, οργανισμούς, επιχειρήσεις, ΜΚΟ, ομάδες πίεσης,  και ανθρώπους σε ένα ενιαίο κοινωνικοοικονομικό σύνολο, και το πως πολλοί από εμάς δέχονται να ενσωματωθούν μέσα σε αυτόν τον, κατασκευασμένο από την άρχουσα τάξη, πολιτικοκοινωνικό Φρανκεστάιν, είναι σίγουρα κάτι που θα απασχολήσει έντονα τους επιστήμονες του μέλλοντος!

Πάμε πάλι στις εταιρείες… «Πως όμως θα δίνουν δωρεές και χορηγίες από τη στιγμή που το μόνο που τις ενδιάφερει είναι το κέρδος τους;» θα ρωτήσει κάποιος, «Πως θα είναι κοινωνικά υπεύθυνες όταν αυτό αυξάνει τα έξοδά τους;» Η απάντηση είναι ότι, παρόλο που αυξάνει τα έξοδα, αυξάνει και τα έσοδα!  Βασικό στοιχειό της « Εταιρική Κοινωνικής Ευθύνης» είναι το  «Κοινωνικό Μάρκετινγκ» το οποίο έχει σαν στόχο την προβολή της κοινωνικής δράσης της επιχείρησης.  «Οι επιχειρήσεις πραγματοποιούν φιλανθρωπίες προς την κοινωνία με στόχο την ενίσχυση των μακροπρόθεσμων οικονομικών τους στόχων. Συνεπώς η κοινωνικά υπεύθυνη συμπεριφορά των επιχειρήσεων αποσκοπεί στην μεγιστοποίηση του κέρδους. Η συγκεκριμένη επιχειρηματική συμπεριφορά αναπτύχθηκε κατά την περίοδο του 1980 και πρακτικά μπορεί αρχικά η υιοθέτησή της να σημαίνει  βραχυπρόθεσμες απώλειες, μακροπρόθεσμα όμως τα οφέλη της επιχείρησης  αυξάνονται λόγω της βελτίωσης της εικόνας της επιχείρησης έναντι της κοινωνίας».

Οι ίδιες λοιπόν οι επιχειρήσεις οι οποίες πασχίζουν να απαλλαχθούν από τη φορολογία είναι οι ίδιες που κάνουν χορηγίες, αν και όποτε θέλουν, και αν θεωρούν ότι αυτό βοηθάει την κερδοφορία τους!

Η πραγματική κοινωνική αλληλεγγύη

Ας βάλουμε τώρα στην άκρη αυτές τις συστημικές γελοιότητες και ας δούμε την πραγματικότητα. Η πραγματική «κοινωνική προσφορά» γίνεται από άτομα και όχι από επιχειρήσεις, όχι σαν έξωθεν «φυτεμένη» στάση αλλά σαν συνειδητή ανθρώπινη συμπεριφορά, και όχι με σκοπό την απαλλαγή του Κράτους, δηλαδή των εχόντων, από τις κοινωνικές τους υποχρεώσεις. Σκοπός δεν πρέπει να είναι το πως θα προπαγανδίσουμε τον «εθελοντισμό» για να τον παγιώσουμε, αλλά πως θα φτάσουμε σε μια κοινωνία που θα μας είναι αχρείαστος. Που δε θα λειτουργούμε σαν «σκυλάκια του Παβλόφ» περιμένοντας το  κόκκαλο της επιβράβευσης των «εθελοντιστών» για τις «καλές μας πράξεις», όσο αυτοί τρώνε ανενόχλητοι τα «χοιρομέρια» μόνοι τους.

Κοινωνική ευθύνη και κοινωνική αλληλεγγύη είναι ανθρώπινο και όχι «εταιρικό» χαρακτηριστικό, είναι χαρακτηριστικό της γιαγιάς που θα φιλέψει τους μαθητές, του παντοπώλη της γειτονίας που θα δώσει το «κατιτί» στον άπορο του χωριού, του καθηγητή που θα κάνει δωρεάν μάθημα και δε θα προσδοκά ανταλλάγματα, και του περαστικού που αγοράζει κρουασάν στο πεινασμένο παιδί, και κοιτάει κρυφά από τα κάγκελα του σχολείου γιατί το μόνο που θέλει είναι να δει το, πασαλημένο με σοκολάτα, χαμόγελο του παιδιού που το τρώει. Η αλληλεγγύη είναι χαρακτηριστικό της Κοινωνίας (σκέτο)  και όχι των μελών της «Κοινωνίας των Πολιτών», των επιχειρήσεων, των CEO και των υπουργείων «αλληλεγγύης». Οι άνθρωποι ζουν, πίνουν καφέ και συναναστρέφονται με άλλους ανθρώπους και όχι με καταστατικά λειτουργίας εταιριών και ισολογισμούς.

Η πραγματική κοινωνική προσφορά γίνεται  χωρίς ρεκλάμα και χωρίς διάθεση υποκατάστασης του Κράτους από την «καλή μας την καρδιά»,  και όχι  από ecxeλάκηδες χαρτογιακάδες καθισμένους σε  ανατομικές δερμάτινες καρέκλες και σε γραφεία από ξύλο κερασιάς, που με καμπύλες, εξισώσεις και αναλύσεις κόστους/οφέλους υπολογίζουν με ακρίβεια δεκαδικού ψηφίου το τελικό κέρδος του ταμείου της Εταιρείας από την κατά τα άλλα «κοινωνική» τους  «δράση». Η πραγματική κοινωνική προσφορά δε θεσμοθετείται, δε διαφημίζεται, δε μετριέται, δε επιδιώκει ανταλλάγματα, και δε προσπαθεί να φυτευτεί σαν modus operandi,  ούτε μπαίνει σε πλαίσια/νόμους/κανόνες και βραβευόμενες από την ΕΕ επιδοτούμενες «δράσεις», και ούτε προβάλλεται μέσω «κοινωνικού μάρκετινγκ»  σε «eνents» με «καλλιτέχνες», κουστουμάτα στελέχη με  finger food στο στόμα, φωτογράφους και «μοντέλες», κάμερες και ιλουστρασιόν φυλλάδια, δεύτερη είδηση  στο δελτίο του ΣΚΑΙ με πρώτη… το «όλοι μαζί τα φάγαμε»!

Η κοινωνική ευθύνη (δυο λέξεις και χωρίς εισαγωγικά, όχι σαν θεσμοθετημένος συστημικός πολιτικός όρος αλλά σαν φράση) δεν είναι να παίρνεις το φαγητό από το τραπέζι και να δωρίζεις/χορηγείς  τα αποφάγια. Είναι θράσος και υποκρισία να δίνεις «παστίλιες για τον πόνο του άλλου» όταν εσύ ο ίδιος του δημιουργείς τον πόνο. Είναι θράσος να είσαι τράπεζα, να κάνεις κατασχέσεις κατοικιών και μετά να δωρίζεις στα σχολεία, τους παλιούς σου υπολογιστές για να προωθήσεις το «κοινωνικό» σου πρόσωπο! Είναι θράσος να είσαι πολυεθνική, να δίνεις μισθούς πείνας και να βγάζεις φωτογραφίες με εργαζόμενους που κοντεύει να τους φύγει το σαγόνι από το ψεύτικο χαμόγελο ζητώντας να κάνουμε «όλοι μαζί» αυτό που μπορείς να κάνεις μόνος σου. Είναι θράσος να είσαι πετρελαϊκή  εταιρεία, να  μολύνεις το περιβάλλον και η «κοινωνική σου ευθύνη» να εξαντλείται σε επιδοτούμενα workshops για την πράσινη οικονομία και τα οικολογικά βιοκαύσιμα, και σε διαφημιστικά στυλό. Είναι υποκριτικό να είσαι εταιρεία αναψυκτικών με 10 κουταλιές ζάχαρη στα 100 ml ροφήματος, και να έχεις την ευθύνη του μαθήματος «υγιεινής διατροφής» όπως στις ΗΠΑ, και παράλληλα να ζητάς την μέγιστη πώληση των προϊόντων σου από κυλικείο με αντάλλαγμα μερεμέτια στους σοβάδες του σχολείου!

Ο εθελοντισμός των «εθελοντιστών», και οι χορηγίες των «χορηγών», δεν έχουν καμία σχέση ούτε με την κοινωνική προσφορά, ούτε με την κοινωνική αλληλεγγύη. Είναι θεσμοθετημένα πολιτικά και  ιδεολογικά εργαλεία της άρχουσας τάξης, με συγκεκριμένη λειτουργία, και συγκεκριμένη στόχευση. Ας γυρίσουμε την πλάτη στην απληστία και την ιδιοτέλεια των «εθελοντιστών» και των «χορηγών» τους… ακόμα και όταν μας θεωρούν «ιθαγενείς» και μας φέρνουν σα δώρα «καθρεφτάκια»!