Από την πρώτη βιοµηχανική επανάσταση µε τα βρετανικά κλωστοϋφαντουργεία, τη δεύτερη µε την είσοδο του ηλεκτρισµού και την έµπνευση του Χένρι Φορντ για τη γραµµή συναρµολόγησης και την τρίτη µε την ψηφιακή αυτοµατοποίηση της παραγωγής, φτάσαµε να µιλάµε µε δέος, αλλά και µε φόβο, για τις επιπτώσεις της τέταρτης βιοµηχανικής επανάστασης και ενός από τα αγαπηµένα της «παιδιά»: της τεχνητής νοηµοσύνης. Ενός παιδιού το οποίο, κατά τον Stephen Hawking, µπορεί να γεννήσει µια νέα µορφή ζωής, µε κίνδυνο να αντικαταστήσει τους ανθρώπους εξ ολοκλήρου.

Τι µπορεί να σηµαίνει, όµως, αυτό και κατά πόσο µας αφορά; Οι απαντήσεις σε αυτό το ερώτηµα πρέπει να αναζητηθούν σε µικρές σκόρπιες παρατηρήσεις που γεννούν οι oλoένα και πιο συχνές έρευνες για τη ζωή µας παρέα µε προγράµµατα ή ροµπότ που σκέφτονται για εµάς χωρίς εµάς. Μια µελέτη του Παγκόσµιου Ινστιτούτου της McKinsey που δηµοσιεύτηκε τον περασµένο Δεκέµβριο υποστηρίζει ότι µέχρι το 2030 θα έχουν αυτοµατοποιηθεί 400-800 εκατοµµύρια θέσεις εργασίας. Υπάλληλοι γραφείου, χειριστές µηχανηµάτων, επαγγελµατίες οδηγοί και δεκάδες ακόµη επαγγέλµατα µπορεί να µη χρειάζεται πλέον να εκτελούνται από ανθρώπους, αλλά από «έξυπνα» προγράµµατα ή ροµπότ.

Πώς θα είναι η αγορά εργασίας στην εποχή της τεχνητής νοηµοσύνης ;

Από τις αρχές του 2017 η Ευρωπαϊκή Ένωση έθεσε το ζήτηµα της θέσπισης ενός ολοκληρωµένου πλαισίου, µε ένα σύνολο κανόνων που θα καθορίζουν τη σχέση του ανθρώπου µε την τεχνητή νοηµοσύνη και τα ροµπότ. Κάνοντας ειδική αναφορά στα ζητήµατα γύρω από την προστασία της εργασίας, την ιδιωτικότητα και τα ατοµικά δικαιώµατα, η έκθεση της Ε.Ε. τονίζει ότι το ισχυρότερο ζητούµενο της διαρκώς αυξανόµενης εξέλιξης της τεχνολογίας, είναι η διαφάλιση πως η µηχανή θα πρέπει πάντοτε να αφήνει τον τελευταίο λόγο στον άνθρωπο. Με άλλα λόγια, το «κουµπί» θα πρέπει να βρίσκεται σε ανθρώπινα χέρια. Αξίζει επίσης να αναφερθεί πως τον Απρίλιο του 2017 ο Διεθνής Δικηγορικός Σύλλογος συνέταξε µια έρευνα 120 σελίδων για τις νοµικές επιπτώσεις των τεχνολογικών εξελίξεων. Η οµάδα δικηγόρων του συλλόγου που ειδικεύεται σε θέµατα απασχόλησης τόνισε πως «είναι επιτακτική ανάγκη να θεσπιστούν νέοι νόµοι για την εργασία και την απασχόληση ώστε να συµβαδίζουν µε την ταχύτατη εξέλιξη της αυτοµατοποίησης». Εξειδικεύοντας την πρόταση αυτή, οι νοµικοί προτείνουν πως οι κυβερνήσεις οφείλουν να αποφασίσουν ποιες θέσεις εργασίας θα πρέπει να καταλαµβάνονται αποκλειστικά από ανθρώπους και ποιες όχι. Αυτό το οποίο, όµως, τονίζουν, κλείνοντας την έκθεση αυτή, είναι πως ο χώρος εργασίας όπως τον γνωρίζουµε σήµερα µπορεί να καταλήξει στο µέλλον ως ο χώρος όπου το µοναδικό το οποίο θα προσφέρει θα είναι η διατήρηση της κοινωνικής δικτύωσης µεταξύ των εργαζοµένων και τίποτε παραπάνω. 

«Τρελές» προτάσεις που (δεν) βγάζουν νόηµα : Ο συνιδρυτής της Apple, Steve Wozniak, είχε πει τον Ιούνιο του 2015 ότι, σε µερικές εκατοντάδες χρόνια, ο άνθρωπος θα αντιµετωπίζεται από τα τεχνητά νοήµονα όντα όπως αντιµετωπίζουµε σήµερα έναν σκύλο. Ο Elon Μusk έχει δηλώσει, µεταξύ πολλών άλλων, ότι στο µέλλον οι άνθρωποι θα µετατραπούν σε «κατοικίδια λαµπραντόρ» και ότι η τεχνητή νοηµοσύνη αποτελεί τη µεγαλύτερη απειλή για την ανθρωπότητα. Ο Mark Zuckerberg, από την άλλη, εξέφρασε δηµοσίως την αντίθεσή του προς στον Musk, δηλώνοντας πως τέτοια λόγια είναι «ανεύθυνα», υποστηρίζοντας ότι η τεχνητή νοηµοσύνη µπορεί να σώσει ζωές. 

Πέρα, όµως, από το ηθικό της υπόθεσης, υπάρχει και το πρακτικό. Τι θα γίνει µέχρι να καταλήξουµε αφέντες ή σκλάβοι της µηχανής; 

Μια αρκετά πρακτική ιδέα έχει κατατεθεί από τον Bill Gates. Ο συνιδρυτής της Microsoft πρότεινε την επιβολή φόρων σε όσες επιχειρήσεις χρησιµοποιούν ροµπότ αντί για ανθρώπους. Έτσι, τα χρήµατα που θα πληρώνονταν στο κράτος για την αµοιβή ενός εργάτη θα δίνονται για την εργασία του ροµπότ που τον αντικατέστησε. 

Με αυτόν τον τρόπο, οι πόροι θα χρησιµοποιούνται για την ανακούφιση των ανέργων και την οριστική τους συµφιλίωση µε τη σύγχρονη «τρύπα του λαγού», στην οποία όλοι έχουµε πέσει µέσα. Μήπως αυτό δεν είναι ακόµη ένα αλλόκοτο σενάριο που ονειρεύτηκε η Αλίκη, αλλά µια ενδιαφέρουσα πρόταση για την οµαλή µετάβαση στην πραγµατικότητα τούτης εδώ της σύγχρονης Χώρας των Θαυµάτων, στην οποία όλοι µας ταξιδεύουµε τα τελευταία χρόνια;