Του Σωτήρη ΣΑΛΗ

Σε παγκόσμιο επίπεδο δύο είναι τα ζητήματα που απασχολούν το σύγχρονο άνθρωπο για τα οποία γίνονται τόσες και τόσες ανακατατάξεις στη διεθνή σκακιέρα.

Το ένα αφορά την Ενέργεια και το άλλο τη Διατροφή. Μεγαλύτερο όμως πρόβλημα είναι το θέμα της Διατροφής.

Από την εμφάνισή του το ανθρώπινο είδος τρεφόταν με καρπούς που τυχαία έβρισκε στη φύση και με ζώα που κατάφερνε να σκοτώσει. Όμως περίπου στο 8000 π.Χ. σύμφωνα με ειδικούς ο νεολιθικός άνθρωπος άρχισε να καλλιεργεί τη γη αφού ανακάλυψε ότι οι σπόροι που έπεφταν στο έδαφος μετά από ορισμένο χρονικό διάστημα φύτρωναν. Από εκείνο το σημείο και μετά ο πληθυσμός στον πλανήτη άρχισε σταθερά να αυξάνεται. Έτσι αναπτύχθηκε η γεωργία σαν μία από τις σπουδαιότερες ανθρώπινες απασχολήσεις. Και σήμερα η γεωργία απασχολεί σχεδόν το 50% του παγκοσμίου εργατικού δυναμικού. 

Το 1960 ο πληθυσμός της γης ήταν δύο δισεκατομμύρια για να φτάσει το 2020 σε 7,8 δισεκατομμύρια. Η μεγάλη αύξηση του πληθυσμού ώθησε στα ύψη τη συνολική ζήτηση τροφίμων. Το αποτέλεσμα της ολοένα αυξανόμενης ζήτησης οδήγησε σε εκσυγχρονισμό του τρόπου παραγωγής για να μπορεί έτσι με τεράστιες παραγωγές να ανταπεξέλθει στις ολοένα αυξανόμενες ανάγκες. Πρέπει εδώ να σημειωθεί ότι αυτό είχε σαν ανεπιθύμητο αποτέλεσμα την όλο και περισσότερο κατανάλωση ενέργειας καθώς και τη χρήση βοηθητικών μέσων, λιπάσματα και φυτοφάρμακα, οδηγώντας στην επιδείνωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Σε πολλά φυτικά είδη η χημική γεωργία καθώς και η εμφάνιση νέων υβριδίων αύξησαν τη στρεμματική απόδοση των καλλιεργειών αλλά αύξησαν κατακόρυφα τα τοξικά κατάλοιπα. Έτσι σήμερα ο μεγάλος φόβος για τις καλλιέργειες είναι η σημαντική υποβάθμιση του εδάφους και η μόλυνση των υδάτων. Τα δύο αυτά φαινόμενα απειλούν την παγκόσμια γεωργική παραγωγή.

Παρ όλα αυτά  όμως σήμερα ενώ η παραγωγή τροφίμων βρίσκεται σε πολύ υψηλά επίπεδα και μπορεί να ανταποκριθεί στην αυξανόμενη παγκόσμια ζήτηση σε πολλές χώρες εκατομμύρια άνθρωποι δεν μπορούν να εξασφαλίσουν ούτε το βασικό ποσοστό διατροφής. Περίπου 30% του πληθυσμού αντιμετωπίζει μόνιμο υποσιτισμό, δηλαδή πείνα. Πάνω από 800 εκατομμύρια άνθρωποι δεν μπορούν να καλύψουν τις καθημερινές τους ανάγκες.

Τα στοιχεία του Ο.Η.Ε. δείχνουν ότι σήμερα στις ανεπτυγμένες χώρες ο πληθυσμός τρέφεται καλύτερα από παρελθόντα έτη σε γενικές γραμμές. Αν δεχτούμε όμως ότι η ανάπτυξη είναι και αποτέλεσμα ανεξάρτητης πολιτικής (και μιλάω για την διατροφή και μόνο) διαπιστώνουμε ότι χώρες εξαρτημένες οικονομικά από ισχυρές χώρες έχοντας δεσμευμένες τις κύριες πηγές εσόδων τους οδηγούνται σε οικονομικό ή διατροφικό μαρασμό, κυρίως στις χώρες του τρίτου κόσμου.

Με σκεπτικό λοιπόν τη ραγδαία αύξηση του πληθυσμού, ιδιαίτερα σε Αφρική και Ασία, σύμφωνα με στοιχεία των διεθνών οργανισμών (FAO) το 2050 θα υπάρχει παγκόσμια πείνα.

Στις περισσότερες χώρες του κόσμου οι προσπάθειες για παραγωγή τροφίμων και η προσπάθεια δημιουργία αυτάρκειας οδηγούν σε τεράστιες επενδύσεις στο γεωργικό τομέα. Ο εκσυγχρονισμός της γεωργίας και η κλιματική αλλαγή οδηγούν τα πράγματα σε ενέργειες ακριβείας χρησιμοποιώντας εκτάσεις οι οποίες στο παρελθόν χαρακτηρίζονταν άγονες. Η χρήση σύγχρονων πολιτικών στον τομέα της άρδευσης αλλά και της θρέψης δημιουργούν πλέον γιγαντιαίες παραγωγές εκεί που κάποτε υπήρχε αδράνεια. Αποτέλεσμα είναι νέοι παίκτες να εμφανίζονται στο παγκόσμιο διατροφικό παιχνίδι επιτυγχάνοντας αυτό που όλοι κάποτε έλεγαν και στην Ελλάδα, την αύξηση της παραγωγικότητας. Που στην ουσία σημαίνει αύξηση της παραγωγής με ταυτόχρονη μείωση του κόστους εκμεταλλευόμενοι και τους ολοένα λιγότερο περιορισμούς στη διακίνηση και στην εμπορία. 

Αποτέλεσμα της μεγάλης παραγωγής και προσφοράς είναι η δημιουργία μεγάλων μονάδων παραγωγής κυρίως επιχειρήσεων ιδιωτικών συμφερόντων οι οποίες όχι μόνο είναι ρυθμιστές της παγκόσμιας παραγωγής και διακίνησης αλλά είναι και κάτοχοι νέων ποικιλιών οι οποίες μονοπωλούν τις αγορές. 

Η αδράνεια και η μη ενημέρωση και η απουσία πολιτικής βούλησης σε πολλές χώρες οι οποίες παραγνωρίζοντας την ταυτότητά τους και τις πραγματικές δυνατότητες τους οδήγησαν στο περιθώριο τον πρωτογενή τομέα αφού πολλές φορές η διατροφική επάρκεια εξασφαλίζεται κυρίως με εισαγωγές από χώρες που μπορούν να παράγουν ανταγωνιστικά προϊόντα χωρίς να στηρίζονται σε επιδοτήσεις. Η επιδότηση όμως κλάδων που δεν είναι ανταγωνιστικοί αποτελεί σπατάλη πόρων που θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν με καλύτερα αποτελέσματα αλλού και ταυτόχρονα κλείνουν το δρόμο παραγωγικών αγροτικών δραστηριοτήτων που αναπτύσσονται χωρίς την ανάγκη των επιδοτήσεων που νοθεύουν τον ανταγωνισμό. Έτσι σε πολλές περιπτώσεις ο πρωτογενής τομέας είναι έτοιμος να καταρρεύσει αφού στηρίζεται στα δεκανίκια των αγροτικών επιδοτήσεων ή ενισχύσεων.    

Πως θα μπορέσει λοιπόν η σύγχρονη παραγωγική κοινωνία να σταθεί στα πόδια της;  Αν λάβουμε υπ όψη τους σύγχρονους ρυθμούς ζωής οι οποίοι απαιτούν την παρασκευή γρήγορου φαγητού, αμφίβολης πολλές φορές ποιότητας, την κατανάλωση κατεψυγμένων ή προπαρασκευασμένων τροφών που μπορεί να έχουν χάσει τη διατροφική τους αξία, την ενίσχυση του καταναλωτισμού και την ξενομανία που ωθούν στην κατανάλωση μη ποιοτικών τροφίμων, που παρουσιάζονται ως σύγχρονες και ελκυστικές προτάσεις διατροφής από τα Μ.Μ.Ε. και τέλος την έλλειψη διατροφικής αγωγής και πραγματικής ενημέρωσης , καταλαβαίνουμε πόσο μεγάλο ρόλο θα παίξει στο άμεσο μέλλον η αυτάρκεια και η διασφάλιση της ανθρώπινης υγείας.

Αρκεί η προσπάθεια αυτή να είναι συντονισμένη και να στηρίζεται από την ωριμότητα της κεντρικής ή διαχειριστικής εξουσίας αλλά και από τη διάθεση επαγγελματισμού από μέρους των καλλιεργητών. Σε όλες τις περιπτώσεις ο σχεδιασμός και η εφαρμογή αναγκαίων πολιτικών ή κατάλληλων εφαρμογών απαιτούν καθαρές λύσεις και όχι ημίμετρα ή πασαλείμματα, για να επαληθευτεί και στην πατρίδα μας ότι είμαστε των φρονίμων τα παιδιά και όχι των άφρονων, αφού στο τέλος θα θερίσουμε ότι σπείραμε.