Μια από τις σημαντικότερες ταινίες του παγκόσμιου κινηματογράφου, η «Καζαμπλάνκα», γιορτάζει σήμερα τα 78 χρόνια από την πρώτη της προβολή.

Η θρυλική ασπρόμαυρη ταινία «Καζαμπλάνκα» είναι ένα ρομαντικό φιλμ με φόντο τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, που σκηνοθέτησε ο Μάικλ Κέρτιζ, με πρωταγωνιστές τον Χάμφρεϊ Μπόγκαρτ και την Ίνγκριντ Μπέργκμαν. Η ταινία βασίζεται στο θεατρικό έργο των Μάρεϊ Μπάρνετ και Τζόαν Άλισον Everybody Comes to Rick’s, τα δικαιώματα του οποίου εξασφάλισε αντί 20.000 δολαρίων ο μεγαλοπαραγωγός του Χόλιγουντ, Χαλ Γουόλις, ποσό μεγάλο για άπαιχτο θεατρικό έργο εκείνη την εποχή. Οι σεναριογράφοι της ταινίας αδελφοί Επστάιν και Χάουαρντ Κοτς μετέφεραν τη δράση του έργου από τη Βιέννη στην κοσμοπολίτικη Καζαμπλάνκα, που έδωσε και το όνομά της στην ταινία.

Στις αρχές της δεκαετίας του ’40, η Καζαμπλάνκα (παραθαλάσσια πόλη του Μαρόκου) βρισκόταν υπό τον έλεγχο του γαλλικού καθεστώτος του Βισύ, το οποίο με τη σειρά του ήταν υπό την επιρροή του Άξονα. Ο Ρικ (Χάμφρεϊ Μπόγκαρτ), ιδιοκτήτης ενός δημοφιλούς νυκτερινού κέντρου, ξανασυναντά μια παλιά του αγάπη. Όμως, η Ίλσα (Ίνγκριντ Μπέργκμαν), όπως είναι το όνομά της, συνοδεύεται από τον άντρα της, ο οποίος είναι ο ηγέτης της τσέχικης αντίστασης και καταζητείται από τους Ναζί. Το ζευγάρι θέλει πάσει θυσία να φύγει από τη χώρα και ο Ρικ είναι ο κατάλληλος άνθρωπος για να τους βοηθήσει. Αυτή με λίγα λόγια είναι η υπόθεση της ταινίας. Η συνέχεια επί της οθόνης, μικρής ή μεγάλης…

 

Τα γυρίσματα της Καζαμπλάνκα ξεκίνησαν στις 25 Μαΐου 1942 και ολοκληρώθηκαν στις 3 Αυγούστου του ίδιου χρόνου. Έγιναν σε στούντιο, εκτός των σκηνών στο αεροδρόμιο που γυρίστηκαν σε φυσικό χώρο. Η ταινία κόστισε 1.039.000 δολάρια και ήταν μια μέση παραγωγή για τα μέτρα της εποχής. Κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων προέκυψε πρόβλημα με το ύψος των πρωταγωνιστών. Η σουηδέζα ηθοποιός προεξείχε του Μπόγκαρτ κατά πέντε πόντους στις μεταξύ τους σκηνές. Για να φαίνεται ψηλότερος, ο Μπόγκι πατούσε πάνω σε τούβλα ή μαξιλάρια κι έτσι η τάξη επί της οθόνης αποκαταστάθηκε.

Τη μουσική της ταινίας έγραψε ο διακεκριμένος συνθέτης Μαξ Στάινερ, με κορυφαία στιγμή τη Μάχη των τραγουδιών, όπου Σύμμαχοι και Γερμανοί αντιπαρατίθενται συμβολικά στο κλαμπ του Ρικ, τραγουδώντας οι μεν τη Μασσαλιώτιδα, οι δε το τραγούδι Die wacht am Rhein (Η Φρουρά στο Ρήνο). Ξεχωριστή στιγμή αποτελεί το τραγούδι του Χέρμαν Χάπφελντ As Time Goes By, που στην ενορχήστρωση του Στάινερ υπογραμμίζει τις δραματικές κορυφώσεις της ταινίας.

Η πρεμιέρα της «Καζαμπλάνκα» δόθηκε με πάσα επισημότητα στις 26 Νοεμβρίου 1942 στο Χόλιγουντ Θίατερ της Νέας Υόρκης, προκειμένου να συμπέσει με την απόβαση των Συμμάχων στη γαλλοκρατούμενη Βόρειο Αφρική και την κατάληψη της Καζαμπλάνκα. Σε γενική προβολή βγήκε στις 23 Ιανουαρίου 1943 για να εκμεταλλευτεί τη Διάσκεψη της Καζαμπλάνκα μεταξύ Τσόρτσιλ και Ρούσβελτ. Στην Ελλάδα έκανε πρεμιέρα μεσούσης της Κατοχής στις 11 Οκτωβρίου 1943.

Η «Καζαμπλάνκα» τιμήθηκε με τρία Όσκαρ και ήταν υποψήφια για άλλα πέντε. Το 2012 το Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας του Κερτίζ πουλήθηκε προς 2,1 εκατομμύρια δολάρια σε δημοπρασία στη Σάντα Μόνικα της Καλιφόρνιας, ενώ το διάσημο πιάνο που βρισκόταν στο καφέ του Ρικ πωλήθηκε προς 3,4 εκατομμύρια δολάρια σε άλλη δημοπρασία δύο χρόνια αργότερα.

Οι Βρετανοί βουλευτές έχουν επιλέξει την ταινία «Καζαμπλάνκα» ως την πιο αγαπημένη τους ταινία όλων των εποχών, σύμφωνα με δημοσκόπηση του 2006, ενώ το American Film Institute την έχει κατατάξει τρίτη στον κατάλογο με τις πιο σημαντικές αμερικανικές ταινίες.

Πολλές φήμες κυκλοφορούν σχετικά με τα γυρίσματα της «Καζαμπλάνκα», με μία από αυτές να αφορά τη χημεία και στην πραγματική ζωή μεταξύ των δύο βασικών της πρωταγωνιστών, της Μπέργκμαν και του Μπόγκαρντ. Κάτι που όμως διαψεύδουν διάφορα μέλη των οικογενειών τους, όπως η Ιζαμπέλα Ροσελίνι, κόρη της Μπέργκμαν, και η Λορίν Μπακόλ, σύζυγος του Μπόγκαρντ.

Η Μπέργκμαν, που πέθανε το 1982 σε ηλικία 67 ετών, δεν ήθελε να πρωταγωνιστήσει στην «Καζαμπλάνκα», όμως δέχθηκε αφού της αρνήθηκαν τον ρόλο που επιθυμούσε πραγματικά στην ταινία «Για ποιον χτυπά η καμπάνα» του Σαμ Γουντ. Μάλιστα ο ρόλος στην «Καζαμπλάνκα» της δόθηκε, αφού τον αρνήθηκε η πρώτη επιλογή των παραγωγών, η Χέντι Λαμάρ.

Οι ιστορικοί του κινηματογράφου επισημαίνουν ότι το σενάριο γραφόταν και ξαναγραφόταν στη διάρκεια των γυρισμάτων, με αποτέλεσμα η Μπέργκμαν να μην γνωρίζει την τύχη του χαρακτήρα της: θα καταλήξει με τον Ρικ ή με τον Βίκτορ Λάζλο τον ρόλο που ενσάρκωνε ο Πολ Χένριντ. Πίεζε για απαντήσεις τους σεναριογράφους, όμως και εκείνοι δεν είχαν ιδέα.

«Η “Καζαμπλάνκα” αποτελεί φόρο τιμής στο ταλέντο και την ποιότητα του παλιού Χόλιγουντ και τη διαχρονικότητα των ταινιών που παρήγαγαν τα κινηματογραφικά στούντιο στο απόγειό τους», σχολιάζει η Νόρα Φιόρε, συντάκτρια του ιστολογίου Nitrate Diva που είναι αφιερωμένο στον κλασικό κινηματογράφο.