Τι να πρωτοθυμηθεί κανείς από την πνευματική παρακαταθήκη που μας άφησε ο νομπελίστας ποιητής Οδυσσέας Ελύτης . “Προσανατολισμοί” (1940), “Θάνατος και Ανάσταση του Κων/νου Παλαιολόγου” (1971), “Ο Ήλιος ο Ηλιάτορας” (1972), “Ο ζωγράφος Θεόφιλος” (1973), “Η μαγεία του Παπαδιαμάντη” (1977), “Μαρία Νεφέλη” (1978), αλλά και ένα τεράστιο έργο στο χώρο της δισκογραφίας. Από τα δοκίμιά του μέχρι τις μεταφράσεις ξένων ποιητών και θεατρικών συγγραφέων. Μια προσφορά που συνεχίστηκε μέχρι το τέλος της ζωής του. Το 1992, το βιβλίο “Εν λευκώ” και το 1995 μια συλλογή δοκιμίων με τίτλο “Ο κήπος με τις αυταπάτες”. Μια παρακαταθήκη, για την οποία τιμήθηκε και στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.

Ο Οδυσσέας Ελύτης γεννήθηκε στις 2 Νοεμβρίου του 1911 στο Ηράκλειο της Κρήτης, αλλά η καταγωγή του είναι από τη Μυτιλήνη. Το πραγματικό του όνομα είναι Οδυσσέας Αλεπουδέλης. Το Ελύτης όμως υπήρξε εξαρχής το όνομα με το οποίο εμφανίστηκε ως ποιητής και με το οποίο πέρασε στη συνείδηση του κόσμου.

Ο ποιητής διαμόρφωσε από τη νεότητά του ακόμη (περί το 1930) το σχήμα της ιδεολογικής του στάσης, όταν «συναντήθηκε» με το κίνημα του υπερρεαλισμού.

Το πρώτο ποίημα του Ελύτη, με τίτλο «Του Αιγαίου», δημοσιεύτηκε στα «Νέα Γράμματα» το 1935. Στα μέσα της δεκαετίας τοποθετείται και η γνωριμία του με τον Ανδρέα Εμπειρίκο, μιας από τις πιο σημαντικές παρουσίες στη ζωή του.

Στο καφενείο του Λουμίδη, ένα στέκι που εγκαινίασαν το 1938, με το Νίκο Γκάτσο, συναντιέται με σπουδαίους ανθρώπους. Ο Μίκης Θεοδωράκης και ο Μάνος Χατζηδάκις ήταν δυο απ’ αυτούς.
Στην εποχή του, στην ποίηση επικρατούσε ο “Καρυωτακισμός”, που σήμαινε για τη λογοτεχνία ένα κλίμα πόνου και ίσως απαισιοδοξίας. Κόντρα σ’ αυτά, ο Ελύτης αντιτάσσει μια ποίηση χαρούμενη, με μια τρελή ροή λόγου, γεμάτη ζωντανές εικόνες.

Το 1939 ο Ελύτης τυπώνει τους «Προσανατολισμούς», την πρώτη ποιητική του συλλογή που περιείχε ποιήματα υπερρεαλιστικού ύφους, προσαρμοσμένου όμως στο πνεύμα του ελληνικού τοπίου, στη μεσογειακή ατμόσφαιρα και στο φως του Αιγαίου. Ένα χρόνο μετά επιστρατεύεται με το βαθμό του ανθυπολοχαγού στα αλβανικά βουνά όπου, μετά από πολλές ταλαιπωρίες, ασθενεί σοβαρά.

Η συμμετοχή του στο Αλβανικό Έπος θα μετουσιωθεί σε ποίηση, συνδέοντας την προβληματική του με τη συλλογική συνείδηση και την παράδοση. Πρώτο δείγμα γραφής αυτής της μεταστροφής είναι το «Ασμα Ηρωικό και Πένθιμο για το Χαμένο ανθυπολοχαγό της Αλβανίας».

Η μεγάλη τομή στο έργο του Ελύτη γίνεται το 1959 με την έκδοση του «Αξιον Εστί», κορυφαία στιγμή της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας. Η πορεία του μεγάλου αυτού έργου ολοκληρώθηκε με την καθοριστική παρέμβαση του Μίκη Θεοδωράκη πέντε χρόνια αργότερα. Μετά την επιβολή του στρατιωτικού πραξικοπήματος (1967), το «Αξιον Εστί» πέρασε στην εξεγερσιακή λογοτεχνία και έγινε σύμβολο αντίστασης κατά της εξουσίας.

Κεντρική και κυρίαρχη θέση στην ποίηση του Ελύτη κατέχει ο ήλιος, σύµβολο φωτός και δικαιοσύνης. Ο Ήλιος ο Ηλιάτορας ένα λυρικό ποίηµα του ποιητή , που γράφτηκε το 1971 την εποχή δηλαδή, όπου κυριαρχούσε το καθεστώς των συνταγµαταρχών , φανερώνει την αγάπη του Ελύτη για την Ελλάδα .

Ο Ελύτης, συνέχισε να συνθέτει εξαίρετα ποιητικά έργα μέχρι το θάνατό του (1996). Βραβεύτηκε το 1979 με το Νόμπελ Λογοτεχνίας.

«Δεν αρκεί να ονειροπολούμε με τους στίχους. Είναι λίγο. Δεν αρκεί να πολιτικολογούμε. Είναι πολύ. Κατά βάθος ο υλικός κόσμος είναι απλώς ένας σωρός από υλικά. Θα εξαρτηθεί από το αν είμαστε καλοί ή κακοί αρχιτέκτονες το τελικό αποτέλεσμα. Ο Παράδεισος ή η Κόλαση που θα χτίσουμε. Εάν η ποίηση παρέχει μια διαβεβαίωση και δη στους καιρούς του durftiger είναι ακριβώς αυτή: ότι η μοίρα μας παρ’ όλ’ αυτά βρίσκεται στα χέρια μας».

(απόσπασμα του Λόγου του Οδυσσέα Ελύτη , στην Ακαδημία της Στοκχόλμης κατά την τελετή απονομής του βραβείου Νόμπελ Λογοτεχνίας στις 8/12/1979).