Αναφιώτικα…Mια γειτονιά χτισμένη κάτω από την επιβλητική Ακρόπολη που γλίτωσε από το τσιμέντο και την ανοικοδόμηση της μεταπολίτευσης και έμεινε μέχρι και τον 21ο αιώνα ανόθευτη. Γιασεμί, κληματαριές, βουκαμβίλιες ντύνουν τη συνοικία προσδίδοντας της μια αυθεντικότητα και απλότητα άλλης εποχής. Λες και ο χρόνος σταμάτησε πριν αρκετά χρόνια στα καρέ των ταινιών της Φίνος.

Ο Κώστας Μπίρης έγραφε πριν πολλά χρόνια ότι τα Αναφιώτικα αποτελούν αρχιτεκτονικό δείγμα «απλού δομικού αισθήματος και ευφυούς εξοικονομήσεως αναγκών». Με τις επίπεδες στέγες τους, ενωμένα το ένα με το άλλο σε συνδυασμό με τη ρυμοτομία των στενών ανηφορικών στενών και τα λαξευμένα σκαλιά (βοηθούντος και του εδάφους), συνθέτουν μιαν απροσδόκητη «νησιώτικη» εικόνα στο άκρο της νεοκλασικής Πλάκας.

To 2017 η γαλλική εφημερίδα Liberation αφιέρωσε μερικές σελίδες της στα Αναφιώτικα, αναφέροντας μεταξύ άλλων: «Πρέπει να ανέβεις πολύ ψηλά. Πρέπει να ξεπεράσεις τις ορδές των τουριστών που συνωστίζονται στα δρομάκια, στο Μοναστηράκι και στην Πλάκα, τις δύο γειτονιές που βρίσκονται στα πόδια της Ακρόπολης, και να πας ακόμη ψηλότερα, ακόμη κι αν δεν φαίνεται τίποτα. Και ξαφνικά, έφτασες: Απόλυτη σιωπή, ένας δαίδαλος από στενά και στριφογυριστά δρομάκια αλλά κυρίως μικρά σπιτάκια ασβεστωμένα, πνιγμένα στα τριαντάφυλλα και τα γιασεμιά που θυμίζουν σπίτια ψαράδων».

Και συνεχίζει η γαλλική εφημερίδα «Θα νόμιζε κανείς ότι βρίσκεται σε ένα ξεχασμένο νησί κι όχι στην καρδιά της Αθήνας… Ένα μέρος που μας μεταφέρει σε έναν ξεχωριστό κόσμο, σε απευθείας σύνδεση με ένα νησάκι 40 τ.χ. στο αρχιπέλαγος των Κυκλάδων: Η Ανάφη έδωσε το όνομά της σε αυτή τη γειτονιά που σαν από θαύμα σώθηκε από την κατασκευαστική μανία. Μια όμορφη γειτονιά στα πόδια της Ακρόπολης, η οποία αναπλάστηκε και μεταμόρφωσε την Πλάκα σε μια ευχάριστη ζώνη».

Η γέννηση των Αναφιώτικων πάει αρκετά πίσω στα μέσα του 19ου αιώνα. Τότε που ο Όθωνας αναζητεί τους καλύτερους τεχνίτες προκειμένου να ανοικοδομηθούν τα Ανάκτορα. Εκείνο το καιρό οι κυκλαδίτες είχαν τη φήμη ότι αποτελούσαν ξακουστούς μάστορες. Κυρίως οι κάτοικοι της Ανάφης επειδή έκτιζαν τα σπίτια τους με πέτρα πάνω στα βράχια.

Με αυτήν την αφορμή καλούνται στη μικρή τότε πρωτεύουσα ο κτίστης Μ. Σιγάλας και ο ξυλουργός Γ. Δαμίγος. Όταν τελείωσαν τα πρώτα τους έργα λέγεται ότι επιθυμούσαν να επιστρέψουν στην γενέτειρα τους την Ανάφη. Ο Όθωνας όμως αντιλαμβανόμενος την αναγκαιότητάς τους, πρότεινε να φέρουν και την οικογένειά τους να ζήσει στην Αθήνα. Το θέλγητρο ήταν οι «εργολαβίες» σε πολλά έργα μέσα στην αναπτυσσόμενη πόλη.

Όταν έφθασε η αδελφή του ενός τεχνίτη λέγεται πως ο αδελφός της την ρώτησε που θα ήθελε να δημιουργήσει το νέο σπίτι τους. Εκείνη με ένα βλέμμα είδε τα βόρεια βράχια της Ακρόπολης. Της θύμισε την Ανάφη και ζήτησε να το φτιάξουν εκεί. Στην ουσία βέβαια καταπάτησαν τον χώρο της Ακρόπολης  που φυσικά δεν τους ανήκε…

Το παράδειγμά τους φαίνεται να το ακολούθησαν αργότερα κι άλλοι συμπατριώτες τους. Με τη σειρά τους οικοδόμησαν τα σπίτια τους στην περιοχή αυτή. Παρότι φυσικά η όλη δημιουργία της συνοικίας ήταν αυθαίρετη, η εξουσία έκανε τα στραβά μάτια γιατί είχε ανάγκη τους καλούς νησιώτες μαστόρους.

Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή του 1922 εγκαταστάθηκαν στην περιοχή Μικρασιάτες πρόσφυγες εμπλουτίζοντας την σύνθεση του πληθυσμού.

Τη δεκαετία του 1950 τμήμα της συνοικίας κατεδαφίστηκε στα πλαίσια ανασκαφών, ενώ η επόμενη κατεδάφιση έγινε κατά την περίοδο της χούντας με την απόφαση για αναγκαστική απαλλοτρίωση που δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως. Οι συνταγματάρχες ήθελαν να εξαφανίσουν τα φτωχικά παραπήγματα από το κέντρο της Αθήνας…

Τα Αναφιώτικα αποτελούν πεδίο μύθων και θρύλων στο πέρασμα των χρόνων αλλά και τόπος όπου γυρίστηκαν πολλές ελληνικές ταινίες. Αυτό, όμως, που ίσως δεν γνωρίζουν αρκετοί είναι ότι τα Αναφιώτικα συνδέθηκαν με τη ροκ μουσική αλλά και με τους χίπηδες. Η συνοικία αποτέλεσε καταφύγιο πολλών κατά τη διάρκεια της δικτατορίας, ενώ τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότερο διακινείται ο αστικός μύθος ότι για κάποιο διάστημα είχε διαμείνει εκεί ο μουσικός θρύλος των Doors, Jim Morrison.

Από την μαγεία των Αναφιώτικων φαίνεται πως δεν γλίτωσε ούτε ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης. Όπως καταγράφει στο κείμενό του με τίτλο «Αι Αθήναι ως ανατολική πόλις», περπατώντας στην Αθήνα και φτάνοντας στα Αναφιώτικα, ένιωθε δύο μορφές να τριγυρνάνε ο Απόστολος Παύλος και ο Διόνυσος…

Σήμερα η κήρυξη των Αναφιώτικων ως διατηρητέου ιστορικού οικισμού σώζει πολλά κτίσματα. Πολλά που δεν μπορούσαν να συντηρηθούν ή δεν είχαν κληρονόμους πέρασαν στην δικαιοδοσία του Υπουργείου Πολιτισμού. Ωστόσο η έλλειψη πόρων και θέληση τα οδήγησε να είναι ετοιμόρροπα.