Της Ξένιας Κουναλάκη

Ο διχασμός που προκάλεσε η θητεία του Ντόναλντ Τραμπ στις Ηνωμένες Πολιτείες είναι τέτοιος, ώστε συχνά η αναμέτρησή του με τον Τζο Μπάιντεν περιγράφεται ως σύγκρουση δύο διαφορετικών κόσμων, δύο εντελώς αντιφατικών οραμάτων για το μέλλον των ΗΠΑ. Ο Αμερικανός πρόεδρος θέλει μια Αμερική περιχαρακωμένη στα σύνορά της, περιστοιχισμένη από τείχη που την προστατεύουν από εισβολείς-μετανάστες, εθνικιστική, που εγκαταλείπει διεθνείς οργανισμούς και βρίσκεται σε μια διαρκή απειλή, όχι μόνο από παραδοσιακούς αντιπάλους της όπως η Κίνα, αλλά και συμμάχους, όπως η Γερμανία. Mια χώρα στην οποία ο δείκτης ευημερίας απεικονίζεται μόνο στο χρηματιστήριο και όχι στο σύστημα υγείας ή παιδείας, όπου οι θεσμοί νοσούν και τα παραδοσιακά checks and balances αμφισβητούνται.

Και μια κοινωνία σε αέναη πόλωση μεταξύ λευκών και μαύρων, σκοταδιστών – αρνητών της κλιματικής αλλαγής και του κορωνοϊού και πιστών στον επιστημονικό ορθολογισμό, υπερευαίσθητων σε θέματα δικαιωμάτων και εκπροσώπων του νεοσυντηρητισμού, ακραίων σε αμφότερες τις πλευρές. Αν μπορούσε κανείς να αποτιμήσει το «έργο» Τραμπ από το 2016 μέχρι σήμερα, είναι αυτό: Οι Ηνωμένες Πολιτείες έσπασαν στα δύο, το περιλάλητο «χωνευτήρι» διαλύθηκε και ξέβρασε αντικρουόμενες ταυτότητες χωρίς κοινά σημεία αναφοράς.

Δεν ήταν μόνο η καθημερινή διχαστική ρητορική του, προφορική ή διαδικτυακή, η διασπορά θεωριών συνωμοσίας, οι χολερικές επιθέσεις στα ΜΜΕ, ο χωρισμός του κόσμου σε άνδρες ηγέτες με σιδερένια πυγμή και στους υπόλοιπους. Ηταν το ανοιχτό φλερτ του με την Ακροδεξιά και τις βίαιες πολιτοφυλακές, που αρνήθηκε να αποκηρύξει στο πρώτο ντιμπέιτ με τον Μπάιντεν, αποδεικνύοντας ότι η αισθητική και το ύφος συχνά διαπερνούν και την ιδεολογία. Το 2016 πολλοί είχαν προβλέψει ότι, μόλις ανέβει στην εξουσία, ο Τραμπ θα συνετιστεί, θα ελεγχθεί από το ρεπουμπλικανικό κατεστημένο και θα γίνει ένας μετριοπαθής πολιτικός.

Η Ιστορία απέδειξε ότι δεν συνέβη κάτι τέτοιο. Αντίθετα, η προσωπικότητα του Τραμπ διέβρωσε το ιστορικό κόμμα και οι ηγέτες του στο Κογκρέσο αλλά και σε καίριες υπουργικές θέσεις έγιναν άβουλοι διεκπεραιωτές των επιθυμιών του Αμερικανού προέδρου. Ο κόσμος με βάση το όραμα Τραμπ είναι πως η Αμερική έρχεται πάντα πρώτη, μακριά από διεθνείς συμφωνίες, όπως η συμφωνία του Παρισιού για την κλιματική αλλαγή ή για τα πυρηνικά του Ιράν, ή οργανισμούς σαν τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας. Ο Αμερικανός πρόεδρος έφτασε συχνά στο σημείο να απειλεί τη συνοχή της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας, αμφισβητώντας ανοιχτά τον ρόλο του ΝΑΤΟ.

Ο τέως αντιπρόεδρος Τζο Μπάιντεν, σε περίπτωση εκλογής του, αναμένεται να οδηγήσει τη χώρα ξανά στις τάξεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, συντονίζοντας τη δράση της Αμερικής με αυτή άλλων χωρών στον τομέα της αντιμετώπισης της πανδημίας. Στο πλαίσιο αυτό αναμένεται να προχωρήσει στην ενίσχυση του συστήματος υγείας και στη θωράκιση του Obamacare, το οποίο ο Τραμπ θέλει διακαώς να αποσυνθέσει. Σε αυτό το σημείο, καταλυτικό ρόλο αναμένεται να παίξει το Ανώτατο Δικαστήριο με τη νέα του σύνθεση, καθώς ο διορισμός της Εϊμι Κόνι Μπάρετ και η αλλαγή της ισορροπίας προς όφελος των συντηρητικών μελών θα μπορούσε να αποδειχθεί σημαντικότερος από το πρόσωπο του προέδρου.

Η κλιματική αλλαγή

H αντίληψη του Μπάιντεν για τον ρόλο και τα συμφέροντα της Αμερικής είναι πολύ πιο παραδοσιακή, θεμελιωμένη στη μεταπολεμική τάξη και στις δυτικές δημοκρατικές αξίες. Πολιτικοί αναλυτές θεωρούν, εξάλλου, βέβαιο ότι ο Μπάιντεν θα αναγάγει την κλιματική αλλαγή σε προτεραιότητα της πολιτικής του και θα επανεντάξει τις Ηνωμένες Πολιτείες στη συμφωνία του Παρισιού. Εξίσου πιθανό είναι να υιοθετήσει εκ νέου τη συμφωνία με το Ιράν, προκειμένου να συμμορφωθεί ξανά με τις προβλέψεις του κειμένου η Τεχεράνη για τον περιορισμό στον εμπλουτισμό ουρανίου. Στους περισσότερους τομείς της εξωτερικής πολιτικής, πάντως, οι αποκλίσεις θα είναι κυρίως σε επίπεδο γλώσσας και λιγότερο στην ουσία καθαυτή.

Για παράδειγμα, οι αντικινεζικοί τόνοι θα συνεχιστούν –είναι άλλωστε εξαιρετικά δημοφιλείς στο εσωτερικό των ΗΠΑ–, απλώς ο Μπάιντεν θα χρησιμοποιήσει πιο διπλωματική ρητορική από τον χαρακτηρισμό του κορωνοϊού ως «Kung flu», για παράδειγμα. Το ίδιο ισχύει και για τη Ρωσία, χωρίς ωστόσο να παρατηρείται η προσωπική χημεία που είδαμε να αναπτύσσεται μεταξύ Τραμπ και Πούτιν.

Ο Μπάιντεν, από την άλλη, θα έχει μια αποκρυσταλλωμένη στάση, χωρίς αντιφάσεις μεταξύ προσωπικής σχέσης και επίσημης πολιτικής του Στέιτ Ντιπάρτμεντ. Ισως γι’ αυτό είναι παρακινδυνευμένο να επενδύει η Ελλάδα σε δραματική αλλαγή της αμερικανικής πολιτικής στην Ανατολική Μεσόγειο σε περίπτωση νίκης Μπάιντεν.

Τέλος, αυτό που είναι βέβαιο ότι θα αποκατασταθεί είναι το κύρος των ΗΠΑ και η θέση τους στη διεθνή κοινότητα, που τα τελευταία χρόνια έχει πληγεί ανεπανόρθωτα.