Ο Φίλιπ Ροθ, που πέθανε στις 22 Μαΐου σε ηλικία 85 ετών, έγραψε αυτό που αποκαλούμε μεγάλο αμερικανικό μυθιστόρημα. Δεν είναι λίγοι αυτοί που υποστηρίζουν φανατικά ότι κάποιο από τα βιβλία του είναι το σπουδαιότερο που έχουν διαβάσει. Το έργο του Ροθ, μεγάλο και πολυσχιδές, πολύπτυχο, είναι το έργο ενός πεζογράφου που έχει καλύψει με τα βιβλία του σχεδόν όλη την αμερικανική μεταπολεμική ιστορία, ανατέμνοντας με ιστορική ακρίβεια τα διλήμματα και την περιπλοκότητα του ανθρώπινου χαρακτήρα. Έγραψε δεκάδες αριστουργήματα που συνδυάζουν με τον καλύτερο τρόπο όλες τις αρετές ενός από τους σημαντικότερους συγγραφείς στον κόσμο. Σας προτείνουμε μερικά από αυτά:

 

Το θέατρο του Σάμπαθ (1995)

 

 

“Έχω ιδιαίτερη αδυναμία σ’ ένα βιβλίο που λέγεται “Θέατρο του Σάμπαθ”, το οποίο μισούν πολλοί. Δεν είναι βέβαια αυτός ο λόγος που μου αρέσει. Αλλά πιστεύω ότι έχει πολλή ελευθερία μέσα του. Αυτό αναζητάς ως συγγραφέας, όταν δουλεύεις: να χάνεις τις αναστολές σου, να σκαλίζεις βαθιά μέσα στη μνήμη σου και τις εμπειρίες και τη ζωή, και μετά να βρίσκεις την πρόζα που θα πείσει τον αναγνώστη” έγραφε για το βιβλίο του ο Φίλιπ Ροθ.

Είναι το εικοστό πέμπτο βιβλίο του Φίλιπ Ροθ που βρίσκεται στο απόγειο της δημιουργικής του ωριμότητας. “Το Θέατρο του Σάμπαθ” είναι μια σατιρική δημιουργία επικών διαστάσεων, και ο Μίκι Σάμπαθ είναι ο γαργαντουικός ήρωάς της.  Ο άλλοτε σκανταλιάρης, εφευρετικός μαριονετίστας, ΜίκιΣάμπαθ, στα εξήντα τέσσερά του, εξακολουθεί να είναι προκλητικά ανταγωνιστικός και αχαλίνωτα λάγνος. Αλλά μετά τον θάνατο της ερωμένης του ο Σάμπαθ ξεκινάει ένα θυελλώδες ταξίδι στο παρελθόν του. Πολιορκημένος από τα φαντάσματα εκείνων που πολύ τον αγάπησαν και πολύ τον εμίσησαν, θα φθάσει στο χείλος της τρέλας και της εξόντωσης, έπειτα από διάφορες κωμικοτραγικές περιπέτειες.

Το σύνδρομο του Πόρτνοϊ (1969)

 

 

Ο Φίλιπ Ροθ, ζωντανεύει με σπαρταριστό τρόπο, κυνικό μαζί και τρυφερό, τις σεξουαλικές εμμονές ενός τριαντάχρονου Αμερικανού. Ο Ροθ επιτίθεται με έντονο σαρκασμό και χωρίς οίκτο στη στενομυαλιά, την άγνοια και την ανοησία που αποτελούν την πηγή των κοινωνικών προκαταλήψεων. Η εξομολόγηση του Πόρτνοϊ είναι μια απελπισμένη κραυγή-έκκληση υπέρ της ανεκτικότητας. Ο Άλεξ Πόρτνοϊ είναι ένα εβραίος, μεγαλωμένος σε μια τυπική εβραϊκή οικογένεια της Αμερικής. Από μικρός σημαδεύεται από την καταλυτική παρουσία της μητέρας του, που τον φορτώνει με όλα τα απαραίτητα πρέπει, μη και απαγορεύεται ώστε να μπορέσει να επιβιώσει σ’ ένα κόσμο γεμάτο μικρόβια και shikse (μη εβραία γυναίκα) όπου καραδοκεί η καταστροφή και ο θάνατος.

Ένα εξαιρετικό μυθιστόρημα που αναδεικνύει ποικιλοτρόπως τη σχέση των σαρκικών απολαύσεων με τη διαμόρφωση της ταυτότητας από έναν συγγραφέα που διαθέτει ένα ιδιότυπο, αυτοκαταστροφικό, ευφυές χιούμορ με το οποίο, όμως, καταφέρνει να συνθηκολογεί με τη σχετική ανεξαρτησία του σώματος: τα βάσανα και τις ηδονές του, τον έρωτα και το θάνατο, τον πόνο της εκάστοτε απώλειας ή διάψευσης.

 

Αντίο Κολόμπους (1959)

 

 

Το “Aντίο Κολόμπους”, η πρώτη νουβέλα του Φίλιπ Ροθ, είναι το χρονικό ενός νεανικού έρωτα: οι ήρωες ανήκουν σε διαφορετικές κοινωνικές τάξεις, κατοικούν σε διαφορετικά προάστια και αποφοιτούν από διαφορετικά πανεπιστήμια. Καθώς περνάνε οι μέρες της σύντομης ευτυχίας τους, μοιάζουν όλο και περισσότερο να προέρχονται κι από διαφορετικούς πλανήτες. Το “Αντίο Κολόμπους” σατιρίζει με χιούμορ και πικρία την αμερικανοεβραϊκή αστική τάξη, τον συντριπτικό ρόλο της οικογένειας, το όνειρο της κοινωνικής επιτυχίας. Εδώ το αμερικανικό ιδεώδες παρουσιάζεται σαν μια παγίδα απ’ την οποία μονάχα ο αφηγητής γλιτώνει στο τέλος: αφού ερωτοτροπεί μαζί της, αφού θαμπώνεται για λίγο από τη μεσοαστική ευημερία. Ο Φίλιπ Ροθ δημιουργεί δυο έξυπνους κεντρικούς ήρωες καθώς και μια σειρά αληθοφανείς χαρακτήρες που τους πλαισιώνουν: άλλοι κατοικώντας στον πυρήνα κι άλλοι στις παρυφές του αμερικανικού ονείρου. Στο “Αντίο Κολόμπους” καθώς και στα διηγήματα που περιλαμβάνονται σ’ αυτό τον τόμο, ξετυλίγεται ο αμερικανικός τρόπος ζωής, η μεταπολεμική μορφή της εβραϊκότητας, τα θρησκευτικά ερωτήματα, η αγάπη για το μπέιζμπολ, η αμφισβήτηση των θεσμών και η παραδοχή τους με καινούργιους όρους. Πάνω απ’ όλα, αποκαλύπτεται η τέχνη της μυθοπλασίας του Φίλιπ Ροθ, το ειρωνικό του βλέμμα πάνω στον κόσμο και στα “χρηστά ήθη”. Το “Αντίο Κολόμπους” τιμήθηκε με το Εθνικό Βραβείο Βιβλίου, το Βραβείο Γκουγκενχάιμ, το Βραβείο Ντάροφ του Συμβουλίου για το εβραϊκό βιβλίo στην Αμερική και το Βραβείο του Εθνικού Ινστιτούτου Γραμμάτων και Τεχνών.

Αμερικανικό Ειδύλλιο (1997)

 

 

Ο Σίμουρ Λιβόρ ενηλικιώνεται στη μεταπολεμική Αμερική του θριάμβου και της ευημερίας. Αλλά ό, τι αγαπάει χάνεται όταν η χώρα παθαίνει παράκρουση τα ταραγμένα χρόνια της δεκαετίας του’60. Ούτε ο πιο απομονωμένος και καλοπροαίρετος πολίτης δεν καταφέρνει να αποφύγει το σαρωτικό κύμα της ιστορίας. Το “Αμερικανικό ειδύλλιο” είναι η ιστορία της ανόδου και της πτώσης ενός καλότυχου Αμερικανού -ενός δυνατού άνδρα γεμάτου αυτοπεποίθηση, αριστοτέχνη της κοινωνικής ισορροπίας που τον συντρίβουν οι δυνάμεις της κοινωνικής αναταραχής.

Του Λιβόβ δεν του επιτρέπεται να ζήσει για πάντα ευτυχισμένος στην αγαπημένη του πέτρινη αγροικία με την όμορφη γυναίκα του και τη ζωηρή κόρη του με την πρόωρη ανάπτυξη, που είναι το φως των ματιών του. Φως των ματιών του ώσπου να γίνει δεκάξι χρονών και να εξελιχθεί σε τρομοκράτισσα επαναστάτρια αποφασισμένη να καταστρέψει τον παράδεισο του πατέρα της.

Με έντονο ρεαλισμό, ο Ροθ ξαναγυρίζει στις συγκρούσεις και τις βίαιες μεταβολές της δεκαετίας του 1960. Το βιβλίο αυτό μιλάει για την αγάπη -και το μίσος- για την Αμερική. Για την επιθυμία ν’ ανήκεις -και την άρνηση να ανήκεις- στην Αμερική. Αντιπαραθέτει την επιθυμία για μια ειδυλλιακή αμερικανική ζωή -ζωή αξιοσέβαστη, με ηρεμία, τάξη, αισιοδοξία και δημιουργία- στη γηγενή αμερικανική παραφροσύνη.

Φεύγει το φάντασμα (2009)

 

 

Σαν ένας άλλος Ριπ Βαν Ουίνκλ, που επιστρέφοντας στη γενέτειρα του ανακαλύπτει ότι όλα έχουν αλλάξει, ο Νέιθαν Ζούκερμαν ξαναγυρίζει στη Νέα Υόρκη, την πόλη που έχει εγκαταλείψει πριν από έντεκα χρόνια. Μόνος στο σπίτι του στο βουνό, στην ορεινή Νέα Αγγλία, ο Ζούκερμαν δεν είναι παρά συγγραφέας: ούτε φωνές, ούτε μέσα μαζικής ενημέρωσης, ούτε τρομοκρατικές απειλές, ούτε γυναίκες, ούτε ειδήσεις, παρά μόνο η ενασχόληση με το έργο του και η προσπάθεια να υπομείνει το άχθος των γηρατειών.
Περιπλανώμενος, σαν νεκραναστημένος, στους δρόμους της πόλης, σύντομα θα πραγματοποιήσει τρεις συναντήσεις που θα διαρρήξουν την επιμελώς περιφρουρημένη μοναξιά του. Η πρώτη είναι με ένα νεαρό ζευγάρι, το διαμέρισμα του οποίου ο Ζούκερμαν δέχεται, σε μια στιγμιαία παρόρμηση, να ανταλλάξει με το δικό του. Εκείνοι θέλουν να εγκαταλείψουν το Μανχάταν μετά την επίθεση της 11ης Σεπτεμβρίου αναζητώντας καταφύγιο στην εξοχή, ενώ ο ίδιος ερωτοτροπεί με την ιδέα να επιστρέψει στη ζωή της πόλης. Αλλά, από τη στιγμή που τους συναντά, ο Ζούκερμαν αρχίζει επίσης να επιθυμεί να ανταλλάξει τη μοναξιά του με την ερωτική πρόκληση της νεαρής γυναίκας, τηςΤζέιμι: τα θέλγητρα της τον τραβούν και πάλι σε όσα πίστευε ότι είχε αφήσει πίσω του – τις ερωτικές σχέσεις, το ζωηρό παιχνίδι της καρδιάς και του σώματος.
Η δεύτερη συνάντηση είναι με ένα πρόσωπο που έχει σημαδέψει τα νεανικά χρόνια του Ζούκερμαν, την Ειμί Μπελέτ, σύντροφο και μούσα του Ε. Ι. Λόνοφ, ενός συγγραφέα που τον θαυμάζει απεριόριστα ο Ζούκερμαν. Η άλλοτε ακαταμάχητη Ειμί είναι σήμερα μια ηλικιωμένη γυναίκα καταρρακωμένη από την ασθένεια, ταγμένη να διαφυλάσσει τη μνήμη εκείνου του αυστηρού Αμερικανού συγγραφέα, που έδειξε στον Νέιθαν τον μοναχικό δρόμο της συγγραφής.
Τέλος, η τρίτη συνάντηση είναι με τον επίδοξο βιογράφο του Λόνοφ, έναν αδίστακτο νεαρό λόγιο, ο οποίος είναι πρόθυμος να κάνει τα πάντα προκειμένου να αποκτήσει πρόσβαση στο “μεγάλο μυστικό” του Λόνοφ.
Αιφνίδια μπλεγμένος -όπως ούτε ήθελε ούτε σκόπευε να εμπλακεί- με τον έρωτα, το πένθος, την επιθυμία και την εχθρότητα, ο Ζούκερμαν πρωταγωνιστεί σε ένα εσωτερικό δράμα με συναρπαστικές δυνατότητες και οδυνηρές επιπτώσεις. Στοιχειωμένο από το προηγούμενο έργο του Ροθ “Ο συγγραφέας-φάντασμα” (πρώτο μέρος της τριλογίας “Ζούκερμαν δεσμώτης”), το “Φεύγει το φάντασμα” συνιστά ένα εντυπωσιακό άλμα σε μια νέα φάση της ακόρεστης αφοσίωσης του μεγάλου συγγραφέα στη μυθοπλασία.

Τα γεγονότα (1988)

 

 

Τα γεγονότα είναι η αντισυμβατική αυτοβιογραφία ενός συγγραφέα που αναδιαμόρφωσε την ιδέα της μυθοπλασίας -ένα έργο συναρπαστικής ανυποκρισίας και επινοητικότητας, που αποκαλύπτει, με ιδιαίτερα διδακτικό τρόπο, την αλληλεπίδραση ζωής και τέχνης.
Ο Φίλιπ Ροθ αφηγείται πέντε επεισόδια από τη ζωή του: τα ασφαλή παιδικά του χρόνια στην Αμερική της δεκαετίας του ’30 και του ’40· τη μύησή του στην αμερικανική ζωή, σε ένα συμβατικό πανεπιστήμιο της δεκαετίας του ’50· τον παθιασμένο και καταστροφικό δεσμό του, όταν πια είναι ένας φιλόδοξος νέος, με το πιο οργισμένο πρόσωπο που γνώρισε ποτέ (το “κορίτσι των ονείρων μου” την αποκαλεί ο Ροθ)· τη σύγκρουσή του, ως νεοσσού της συγγραφής, με το εβραϊκό κατεστημένο που έχει σκανδαλιστεί με το Αντίο Κολόμπους· και την ανακάλυψη, μέσα στις υπερβολές της δεκαετίας του ’60, του πλούσιου, ανεξόρυκτου κοιτάσματος του ταλέντου του, που τον οδήγησε να γράψει το Σύνδρομο Πόρτνοϊ.
Το βιβλίο ολοκληρώνεται με μια έκπληξη, που φέρει την απολύτως αναγνωρίσιμη σφραγίδα του Ροθ: με την επίμονη επίθεση του μυθιστοριογράφου στον αυτοβιογραφούμενο εαυτό του, με την έντονη αμφισβήτηση της επάρκειάς του ως