«Τι σχέση έχει η τζαζ με τη δημοκρατία; Σκέψου μόνο αυτό: στην τζαζ είμαστε ένα σύνολο ανθρώπων σε ένα σχήμα. Υπάρχουν ισοτιμία, σεβασμός και ελεύθερη συνομιλία, χωρίς να σπάει η ιεραρχία. Μπορεί στο δικό σου γκρουπ να έχεις τη δική σου ατζέντα, αλλά οι υπόλοιποι είναι ελεύθεροι να κάνουν “σχόλια” και μάλιστα σημαντικά σχόλια. Κάποιος μπορεί να έχει έρθει να δει εμένα, αλλά μπορεί να φύγει το βράδυ και να του άφησε κάτι στην ψυχή ο ντράμερ. Την ώρα που έχω εγώ το σόλο μου, ο άλλος δεν συνοδεύει απλά αλλά ακούει και σχολιάζει. Και όταν έρθει η ώρα του να παίξει, θα απαντήσει, θα πει τα δικά του».

Πάντα συνέπαιρναν τον διεθνούς φήμης Ελληνα σαξοφωνίστα και συνθέτη της τζαζ, Δημήτρη Βασιλάκη, η σκηνή, η επικοινωνία των μουσικών πάνω σ’ αυτή, το πώς όλα αυτά τα «εγώ» μπορούν να συνυπάρχουν σε αρμονία. Εμπνεύστηκε, όμως, την ιδέα της Jazz Democracy, πριν από λίγα χρόνια, με αφορμή ένα περιστατικό σε ένα gig. Στο κοινό ήταν τότε και κάποιοι γνωστοί πολιτικοί, τους είχε προσέξει γιατί το φαινόμενο είναι σπάνιο. Στο τέλος της βραδιάς, τον πλησίασαν και του είπαν «φαντάζεσαι να μπορούσαμε κι εμείς να επικοινωνούμε με τον ίδιο τρόπο που το κάνετε κι εσείς στη σκηνή;» Η τζαζ, αυτό το ξεχωριστό μουσικό είδος, ασπάζεται τις δημοκρατικές αξίες που είχαν εγκαθιδρυθεί κάποτε στην Ελλάδα, σκέφθηκε ο Βασιλάκης. Μήπως η γλώσσα της μπορεί να μας μάθει να επικοινωνούμε ξανά με έναν πιο δημιουργικό, ανθρώπινο, δημοκρατικό τρόπο;

Βασανίζοντας ακόμα περισσότερο την ιδέα, ο Βασιλάκης κατέληξε σε ένα ολοκληρωμένο concept γύρω από τη δημοκρατία της τζαζ, το οποίο θα παρουσιάσει σε μια πανηγυρική εκδήλωση-συναυλία στην έδρα των Ηνωμένων Εθνών στη Νέα Υόρκη, τη Δευτέρα 30 Απριλίου, ανήμερα την International Jazz Day όπως έχει θεσπιστεί από την UNESCO και το Thelonius Monk Institute. Στο πλάι του θα βρίσκονται ιερά τέρατα της τζαζ, όπως ο κορυφαίος ντράμερ Jeff «Tain» Watts και ο Spike Wilner, πιανίστας και ιδιοκτήτης του ιστορικού κλαμπ «Smalls» του Βίλατζ της Νέας Υόρκης, «εκεί όπου γίνεται της… jazz democracy κάθε βράδυ», όπως λέει ο Βασιλάκης στην «Κ». «Είναι το μέρος όπου μπορείς να πας να ακούσεις ένα γνωστό όνομα, αλλά να φύγεις τρελαμένος από κάποιον νέο και άγνωστο. Εκεί όπου μπορεί να ανέβει στη σκηνή ένας τρελαμένος πιτσιρικάς και να παίζει τα άντερά του μέσα στην τεχνική και να ανεβαίνει ο δάσκαλος να παίζει δύο νότες και να τα βάζει όλα στη θέση τους. Τα έχω δει όλα».

Ανεξαρτήτως… καταγωγής

Αυτό που σύμφωνα με τον Δημήτρη Βασιλάκη κάνει την τζαζ να ξεχωρίζει, είναι ότι σε αυτή δεν παίζει ρόλο ποιος είσαι, από πού έρχεσαι. «Μαζευόμαστε και παίζουμε όπως πάμε στην αλάνα να παίξουμε μπάσκετ. Με όποιον σκάσει μύτη θα παίξουμε. Γινόμαστε όλοι παρέα και δεν έχει σημασία αν κάποιος έχει περάσει εκπαίδευση ή όχι, αν είναι πλούσιος ή φτωχός, αν πουλάει μούρη ή όχι. Αυτό που ενδιαφέρει μόνο είναι την ώρα που ανεβαίνεις στη σκηνή πώς μεταδίδεις τη γλώσσα της τζαζ. Στην τζαζ είσαι παράλληλα και αθλητής και παραμυθάς και πρέπει να το αγαπάς πολύ, να μεταδίδεις αγάπη μέσα από τη μουσική σου, γιατί μόνο αυτό μετράει όταν ο άλλος είναι από κάτω και σε ακούει». Στη σκηνή συνεννοούνται με ένα βλέμμα. «Το τι θα παίξουμε, από ποιο κλειδί κ.λπ. Αν κάποιος από όλους κάνει κάποια ειδική αναφορά, οι άλλοι θα το πιάσουν. Αν ο καθένας είναι στο δικό του τριπάκι, δεν ακούει και δεν στηρίζει το διπλανό του, το αποτέλεσμα δεν θα είναι καλό. Συμβαίνουν και αυτά, η τζαζ δεν είναι ένας τέλειος κόσμος. Απλώς, είναι η τέχνη που δίνει τη δυνατότητα να γίνεται συνομιλία». Οπως λέει, «η τζαζ δεν είναι τεχνική, είναι να παίζεις μια νότα που να την εννοείς».

Μολονότι η τζαζ ξεπήδησε από τη μαύρη κοινότητα της Αμερικής, καταγράφοντας όλα αυτά που πέρασε η μαύρη ψυχή τον 20ό αιώνα, αγαπήθηκε πολύ από τους λευκούς. «Σήμερα, μπορείς δεις έναν άνθρωπο από τη Μογγολία, από τη Λατινική Αμερική, από οπουδήποτε στον κόσμο να παίζει τζαζ. Οπως μπορείς να δεις έναν δισεκατομμυριούχο στο Smalls να απολαμβάνει ένα jam session, έτσι είδα και σε μια παραγκούπολη στη Νότια Αφρική να παίζουν ώρες χωρίς ρεύμα μέχρι να νυχτώσει. Στην τζαζ δεν υπάρχουν όρια με ποιον θα συνεργαστείς, είναι μια τέχνη που συνεχώς δίνει, γεμίζει το σύμπαν με καινούργια αρχεία, καινούργιες ιδέες, τις οποίες αφήνεις να φύγουν και ίσως να μη γυρίσουν ποτέ πίσω σε σένα. Το καλύτερό σου σόλο μπορεί να είναι ένα βράδυ χύμα».

Στην εκδήλωση της 30ής Απριλίου, που διοργανώνεται από τη Μόνιμη Αντιπροσωπεία της Ελλάδας στα Ηνωμένα Εθνη και τελεί υπό την αιγίδα των υπουργείων Πολιτισμού και Τουρισμού, του ΕΟΤ και του ΕΚΠΑ, θα λάβει μέρος μεταξύ άλλων και ο Σταύρος Λαμπρινίδης, ειδικός εντεταλμένος της Ε.Ε. για τα ανθρώπινα δικαιώματα. «Πιστεύω βαθιά ότι ο άνθρωπος κερδίζει το δικαίωμά του στη ζωή και μέσα από αυτό που κάνει, από την τέχνη του», λέει ο Βασιλάκης. «Μπορεί να είναι μετανάστης σε τράνζιτ, να μην έχει τίποτα και παίζοντας να σε αγγίξει. Με αυτόν τον τρόπο διεκδικεί τη θέση του, παλεύει για τη ζωή του».